Ontdek de Spoorzone 013
Op de plaats waar nu de Burgemeester Brokxlaan ligt, zo ongeveer op de plaats van het nieuwe UWV, lag vroeger het complex van de roemruchte uitgeverij en drukkerij Zwijsen.
‘De drukkerij bestaat niet meer, maar de uitgeverij is er nog steeds’, aldus Annemarie van Heeswijk (1963) die vanaf mei 1987 bij Zwijsen werkzaam is. ‘We zitten nu aan de andere kant van de spoorlijn hooguit 250 meter van het gebied waar we ontstaan zijn. We zijn nog steeds actief in het uitgeven van schoolboeken voor het basisonderwijs, maar ook in lesmateriaal voor thuis- en kinderboeken. We zitten in de traditie van de fraters die dit ooit zijn gestart. Een van de roemruchte namen Caesarius Mommers (1925-2007) heb ik nog gekend. Hij werd ook wel de ’leesvader van Nederland’ genoemd. Reken- en leesmethodes ontwikkelen en zelf uitgeven (en vroeger ook drukken), daar waren de fraters sterk in. In die traditie leven wij voort.’
De oorsprong van Zwijsen ligt bij de aanschaf van een drukpers door de in 1844 opgerichte congregatie van de fraters. Die drukpers kwam in oktober 1846. Toen begon de ‘Drukkerij van het Roomsch-Katholieke Jongens Weeshuis’, zoals de naam voluit was. Het gebouw aan de Fraterstraat dateert van 1933. In 1958 verschijnt de naam Uitgeverij Zwijsen, waarmee ook duidelijk wordt dat het uitgeven belangrijker wordt dan het drukken. In 1988 ontstaat Pabo Print dat in 1989 naar industrieterrein Loven verhuist. Vanaf dat moment is de uitgeverij een apart bedrijf.
‘Het opvallende is dat ik eigenlijk niet het beeld heb dat het gebouw zo ouderwets was. Het was immers eind jaren 70 intern grondig verbouwd. Dat gold wel voor het complex van Stanislaus waar ik twee jaar op de HAVO-top heb gezeten. In 1987 ben ik bij uitgeverij Zwijsen gaan werken en toen Stanislaus werd afgebroken hebben wij nog een stuk van dat terrein in gebruik gehad voor uitbreiding van ons distributiecentrum .’
‘Het gebouw kende meerdere verdiepingen, waarbij de drukkerij onderin zat. Er was ook een soort tussenverdieping. Daar werkten de zogeheten ‘plakpoezen’, die boekjes in elkaar plakten.
‘Ik herinner me dat het allemaal distributie en opslag werd toen de drukkerij wegging. Zo ontstond het distributiebedrijf Colliboek dat naast Zwijsen ook voor derden werkte. Sinds de verhuizing van Zwijsen naar de Hart van Brabantlaan in 2005 is de opslag toen uiteindelijk ondergebracht bij het Centraal Boekhuis.’
‘Er was ook een voorlichtingsruimte in het oude gebouw. Daar kwamen onderwijskrachten naar toe die nieuwe methodes wilden bekijken. Wij hebben natuurlijk al vanuit de tijd van de fraters een zeer nauwe betrokkenheid bij het onderwijs. Feitelijk was het hele complex tussen Gasthuisring en Fraterstraat tot aan de Lange Nieuwstraat van hen. Om precies te zijn was Zwijsen bereikbaar vanaf de Gasthuisring. Er was dan een stukje open terrein en dan kwam ons gebouw met daarnaast dus vroeger het schoolgebouw van Stanislaus. Aan de zijkant was de smalle Fraterstraat en nog een rangeerspoorlijn van de werkplaats. Het is nu allemaal weg.’
Tilburg Wiki
Ontdek de Spoorzone
Tekst en interview Henk van Doremalen
