Anton van de Wiel
- Datering van de gebeurtenis: 1935
Morgen is het 75 jaren geleden dat, op 26 augustus 1935, de grote werkstaking in de Tilburgse textiel uitbrak, een wilde staking, waarbij de gezinnen van de stakers geen cent ondersteuning van de bonden kregen.
Tijdens de grote crisis in de jaren dertig was het leven voor bijna niemand een vetpot. En wat de Tilburgse textielmensen betreft, de meesten hebben eigenlijk nooit een echte vetpot gekend.
Maar op 16 juli 1935, kondigde de Vereeniging van Tilburgsche Fabrikanten van wollen stoffen een loonsverlaging af van 10 procent. Dit in het kader van een "aanpassingspolitiek" die aan minister Colijn is toegeschreven. Dat was niet niks.
De bonden accepteerden in onderhandeling een loonsverlaging van vijf procent. Maar voor de arbeiders was ook dat te veel. Onder de natuurlijke leiding van Jan Coolen, lid van de rooie bond "De Eendracht" en Sjefke Spijkers van de Katholieke bond "St. Lambertus", ging Tilburg tot actie over.
Op maandag 26 augustus postten de arbeiders bij meerdere fabrieken. In totaal staakten er die dag 1300 arbeiders. Dinsdag werd er een stakingscomité gevormd onder leiding van Sjef Spijkers en Jan Coolen; uit elke fabriek zou een afgevaardigde komen.
Diezelfde dag kwam er een ultimatum van de fabrikanten: wie op woensdag niet op het werk verscheen, zou een weekloon worden ingehouden. Op die woensdag waren er 2500 stakers. Deze dag distancieerde de grootste bond, St. Lambertus (met ca 3850 leden), zich van de staking, zodat de stakingskas gesloten bleef. De twee stakingsleiders, Coolen en Spijkers werden door hun bonden als leden geroyeerd.
Burgemeester Vonck de Both bemiddelde en de fabrikanten deden een stapje terug: wie op 3 september aan het werk ging zou 60 % voorschot krijgen, van wat hij tussen 19 en 26 augustus gederfd had. Dan moest hij wel een verklaring tekenen. De stakingsleiders adviseerden: teken, maar blijf staken !
Het café van de weduwe Zebregs , de Moeder Courage van de stakers, aan het Smidspad werd te klein, vanaf 30 augustus kwamen de stakers dagelijks bijeen op de Wielerbaan "Vitesse" aan de Bredaseweg. De inmiddels meer dan 4000 stakers hadden de publieke opinie helemaal aan hun kant. Ze werden overladen met nuttige en minder nuttige giften, wat overigens het inkomensverlies niet goed kon maken. De solidariteit van de Tilburgse middenstand, de bakkers, de kruideniers was overweldigend.
Op 7 september schreven de deken en de pastoors een herderlijke brief die helemaal verkeerd overkwam. Er stond onder andere in: "Het verzet, ontketend door communistische elementen, kan in geen enkel opzicht heil brengen !" Maar de arbeiders staakten door. De Kerk was deze keer lucht.
Het stakingscomité gaf overigens een verklaring uit, waarin niet ontkend werd dat communisten betrokken waren bij de staking, maar dat de arbeiders de leiding in handen hadden.
Op 18 september kwam er uit Groningen een wagonlading aardappelen aan. Er werden broodbonnen geregeld, waarbij het brood goedkoper was.
Medio september zat het conflict muurvast. De fabrikanten weigerden met het comité te overleggen, de stakers zaten financieel aan de grond. Op 14 september sprak Spijkers op het Wielerbaantje op een gematigde toon. Hij wilde de staking doen beëindigen als de loonmaatregel één jaar werd opgeschort.
Pater Seraphinus OFM Cap. kon het werkvolk slechts adviseren: "Grijpt naar den Rozenkrans !" Zijn krantenartikel "een priesterwoord" werd bepaald niet stukgelezen. Maar de burgemeester ging op 23 september in conclaaf met de stakingsleiders en wist een vergelijk te bereiken, dat met 2823 stemmen vóór, 99 tegen en 54 ongeldige stemmen werd aangenomen:
a. De arbeiders gaan aan het werk, de nieuwe loonregeling gaat in op een datum na overleg: niet eerder dan 14 dagen na de werkhervatting en niet later dan een maand erna.
b. De werkgevers betalen 40 % van het ingehouden loon en de 3 kermisdagen.
c. De partijen zullen geen rancunemaatregelen tegen elkaar nemen.
De stakingsleiders dankten uit de grond van hun hart voor de beschikbaarstelling van het Wielerbaantje tijdens de staking. Ze dankten vooral ook de Weduwe Zebregs, voor haar moederlijke zorgen voor de stakers. En op 26 september, na een maand staking, gingen de werklui in alle vroegte weer naar het fabriek.
De heren fabrikanten namen het niet zo nauw met het gegeven woord. Ze stelden nu vast dat vanaf 14 oktober de lonen met 5 % gekort zouden worden. En ondanks de afspraak van geen rancune maatregelen kreeg Jan Coolen na een week werken zijn ontslag. Ook Spijkers en de andere comitéleden vlogen er snel uit. Jan Coolen kon pas in 1939 terugkomen in de textiel.
Wat werd er bereikt in 1935 ? Het Tilburgse verzet heeft, zo is geschreven, blijkbaar de verdere aantasting van lonen in Nederland gestopt. Deze "aanpassingspolitiek" van minister Colijn bleek niet te werken.
Tenslotte zouden we nog lang kunnen doorgaan met de weergave van commentaren, meningen en standpunten. Maar hoog boven deze bla bla torent het historische feit uit: de Staking, de wilde Staking van het werkvolk, niet meer weg te denken uit de Tilburgse geschiedenis.
Tilburg is altijd een lastige stad geweest. Tilburgers zijn nie gemak. En nog leven er de grijze mensen - hun aantal neemt snel af - die als kind een boterham minder te eten kregen, omwille van de goede zaak.
Anton van de Wiel
Bronnen:
Brabants Dagblad 24-08-85 (Henk Snijders)
Brabants Dagblad 24-12-77 (Dr, A.M. Lauret)
De handen ineen, 100 jaar vakbeweging (Henk van Doremalen)
De afbeeldingen zijn uit Beeldonline, nrs. 40860 en 40871 - 40879.
