Henk van Mierlo
Datering van de gebeurtenis: maart 1913
In het begin van het jaar 1913 waren er al een aantal conflicten uitgebroken bij de diverse textielfabrikanten in Tilburg.
De reden was de verkorting van de arbeidsweek tot 58 uur voor jongere en vrouwen. De fabrikanten waren niet zonder meer bereid om de 6 uur die werkweek korter bleek ook te compenseren.
Het duurde lang voordat ze bereid waren een cent voor de volwassenen en een halve cent voor vrouwen en jongeren meer uurloon te geven.
Ook in andere takken van de industrie was het onrustig, ik noem maar de sigarenmakers de steenhouwers en de metaalbewerkers
Bij de wollenstoffenfabriek van F.M. Straeter (de Zomermolen aan de Zomerstraat) werd het begin maart onrustig in de weverij. De firma wilden een loonswijziging doorvoeren omdat er geen zogenaamd twee stoelen systeem ingevoerd was waardoor er door de wevers meer productie gemaakt kon worden.
Nu bleek dat de langzaam lopende getouwen een hoger tarief kenden dan de snellopende. De wevers, zo werd gezegd, die langzaam werken verdienen dus meer geld dan degenen die harder of vlugger moeten werken.
Daarom kondigde de fabrikant aan dat hij daar verandering in wilde brengen. De bedoeling was echter niet om het tarief van de snellopende weefgetouwen te verhogen, maar dat de van der langzaam lopende getouwen gelijk te trekken met dat der snellopende.
De wevers van langzaam lopende getouwen verdienen ƒ 14,31 per week de wevers van de snellopende ƒ 12,65.
In de nieuwe regeling zouden ook de wevers van de langzaam lopende getouwen in de buurt van ƒ 12 op iets meer gaan verdienen.
Deze regeling werd op zaterdag 1 maart 1913 in de fabriek opgehangen.
Op 3 maart toonden de wevers van de langzaam lopende machines zich uiteraard niet tevreden en verliet ’s morgens een negental de fabriek. Tien wevers van de snellopende stoelen, die dus zelf buiten de kwestie stonden, verklaarden zich direct solidair en verlieten ook de fabriek.
's Middags sloten zich nog 15 wevers bij de stakers aan. Diezelfde middag nog was er overleg met de vakorganisaties.
In de Tilburgse Courant van 5 maart is te lezen dat na overleg tussen de firma betrokken organisaties de werklieden wederom het werk hervat hebben, maar de volgende dag wordt een rectificatie gepubliceerd, dat weliswaar de wevers het werk hervat hebben, maar dat het nog niet tot een vergelijk is gekomen.
Het bericht in de Tilburgsche Courant van 5 maart 1913:
ARBEIDSCONFLICT FA. F. M. STRAETER.
In ons bericht van gisteren over de beëindiging van het arbeidsconflict bij de Firma F. M. Straeter, is eene vergissing geslopen. Wel zijn de arbeiders, op advies der besturen, nadat deze Maandagavond met de firma hadden geconfereerd, dinsdagmorgen allen weer voorloopig aan het werk gegaan,—temeer nog omdat de loonswijziging welke de firma wil invoeren eerst a. s. Maandag ingaat,—doch tot een definitief vergelijk is men nog niet gekomen
Gisteren Dinsdagmorgen echter hebben de besturen der vakorganisatie en de firma opnieuw besprekingen gehouden en is over wederzijdsche voorstellen onderhandeld.
Het resultaat- was dat de heer Straeter, zich niet genegen toonde in te gaan op de voorstellen der arbeiders.
In eene hedenavond te houden vergadering der arbeiders zal een en ander hun worden medegedeeld en verder aan hunne beslissing worden overgelaten of al dan niet op de voorstellen der firma kan worden ingegaan
Op 14 maart 1913 haalt het conflict bij Straeter opnieuw de krant. De Tilburgsche Courant:
DREIGEND CONFLICT BIJ DE FIRMA F. M.STRAETER.
Maandag 3 Maart zagen de wevers dezer firma bij aanplakking aangekondigd een aanzienlijke loontariefverlaging voor verschillende Wevers. In de meening, dat deze dadelijk inging verlieten de arbeiders tot een getal van 34 in den loop van den dag de fabriek.
Na een vergadering met de arbeiders gehouden door plaatselijke bestuursleden kwam men in onderhandeling met den patroon te weten, dat de loontariefverlaging pas 10 Maart zou ingaan, en kregen de bestuursleden de toezegging dat de patroon 4 Maart de zaak met de besturen wilde bespreken; de arbeiders besloten Dinsdagmorgen weer aan te leggen, wat ook geschiedde.
Bij de besprekingen van Dinsdag en ook van Vrijdag bleek, dat de patroon verlangde, dat met die wijzigingen drie maanden een eerlijke proef zou worden genomen; hij gaf aan de besturen een schriftelijke verklaring, dat een flink loon zou worden verdiend en dat zoo noodig na die drie maanden een nieuwe regeling zou getroffen worden.
Op de fabrieksvergadering van 10 Maart kwamen wel bezwaren te berde, doch daar de besturen deze bezwaren nog met den patroon zouden kunnen bespreken, ging men er toe over de regeling te aanvaarden. Dit werd dan ook den firma medegedeeld met het verzoek van een nadere bespreking, die werd voor gesteld op Woensdag 12 Maart, De firma antwoordde Dinsdag nog niet de bespreking te kunnen bonden voor Maandag 17 Maart wegens uitstedigheid, welke dien zelfden Dinsdagmiddag om 6 uur al begon.
Om half zeven werd aan een vijftal der wevers het werk tegen den volgenden Dinsdag al opgezegd, waardoor vanwege ge de firma een eerlijke proef onmogelijk is gemaakt en dat arbeiders zich dus ook niet kunnen houden aan de aanvaarding der regeling, zoodat een strijd bijna onvermijdelijk is.
Zowel de TC op 21-03 als de NTC op 22-03-1913 plaatsten het volgende bericht:
CONFLICT F.M. STRAETER.
De kwestie bij de firma F.M. Straeter is dan in zoover geregeld. Door de firma was een conferentie toe gezegd op Maandag 17 Maart. Bij de bespreking bleek, dat de firma door verplaatsen en omdraaien der getouwen wevers te veel had en daarom dezen menschen ontslag had gegeven.
Uit de bespreking bleek ook, dat de firma wel een eerlijke proef van drie maanden mogelijk achtte, wijl na dien tijd zou nagegaan worden wat op die 18 breedere stoelen verdiend was, onverschillig of er persoonsverwisseling had plaats gehad of niet, en daarna zou dan het definitieve tarief worden
vastgesteld.
Daar nu vier der ontslagen wevers ander werk hadden gevonden, en de vijfde, volgens verklaring: van den patroon kon blijven werken tot dat hij ander werk gevonden had kwam de zaak wat anders te staan dan voor de bespreking met de Firma, De patroon zei ook, dat hij nu geen wevers meer te veel had en hij er dus geen meer zou ontslaan. De arbeiders, die ’s avonds in een fabrieksvergadering bijeen kwamen, oordeelden dan ook, dat het 't best zou zijn, die proef van 3 maanden te accepteeren, en dan daarna te zien hoe de regeling getroffen moet worden (H.A)
Ik zal binnenkort uit proberen te vinden hoe een en ander is afgelopen.
Henk van Mierlo
Nuenen
Bronnen: de Tilburgsche Courant en de Nieuwe Tilburgsche Courant
Foto, met dank, uit RAT, Beeldonline: Fa Straeter Zomerstraat 1960