- Datering van het verhaal: 1919-1955
Zorg om zorg
Na ons bezoek aan het eerder beschreven "Tilburgse straatje" komen wij bij een wijkgebouw terecht. We gaan naar binnen en verbazen ons over de sfeer en inrichting. In het Groene Kruis gebouw (anno 1955, uit het Limburgse Wessem) treffen we een consultatiebureau, "boxenkamer" en uitleenmagazijn.
Wij gaan eerst een stapje terug in de tijd en nemen in hinkstappen de ontwikkeling van de kruisverenigingen onder de loep.
Wijkverpleging:
In 1875 ontstonden de eerste verenigingen ter bevordering van de volksgezondheid en het tegengaan van epidemieën ( Geen overbodige luxe in deze tijd). Deze verenigingen stelden verplegingsartikelen beschikbaar, pleitten voor betere woningen, goede drinkwatervoorzieningen, ontsmettingsinrichtingen en het opruimen van mesthopen.
Al snel werd er een opleiding voor verpleegsters georganiseerd, aanvankelijk voor "ziekenhuizen" en verpleging thuis. De thuisverpleging en kraamzorg vormden uiteindelijk de ruggengraat van het kruiswerk, welke vooral rond 1900 vorm kreeg en vanaf 1911 uitgroeide naar een landelijke koepelorganisaties. Alhoewel de doktor en de geestelijke adviseur zelden in het bestuur van de vereniging ontbraken, zijn de kruisverenigingen van onderuit ontstaan, met andere woorden, gedragen door de bevolking zelf.
Door de succesvolle bestrijding van de zuigelingensterfte, malaria en tuberculose verschoof het accent naar de bestrijding van andere veel voorkomende ziekten (astma, geslachtsziekte, kanker, reuma en suikerziekte).
In 1920 hadden de 860 afdelingen van de naar levensvisie georganiseerde kruisverenigingen naar schatting 350.000 tot 400.000 ledengezinnen. De groei van het kruiswerk komt vervolgens tot uiting in zijn procentuele aanhang onder de bevolking: in 1940 was ruim een derde van de bevolking lid, in 1957 was dit gestegen tot 60 % en in 1972 tot ca.80 %. Vooral de kraamzorg heeft hier enorm als katalysator gewerkt.
De financiële steun van de overheid nam na 1918 toe, met name voor de activiteiten op het terrein van de kinderhygiëne en de tuberculose bestrijding. De overheid leunde op het kruiswerk. Door de financiële verbondenheid nam hun invloed op het kruiswerk fors toe. Naast de financiële steun en de contributies was er meer armslag nodig, deze werd gevonden bij Gemeenten, Provincies en het Preventiefonds.
De kraamzorg, de opleiding van kraamverzorgsters, de bijscholing en de wijkgebouwen werden apart gesubsidieerd. Dit plaatsten de particuliere kruisverenigingen in een zwakke positie.
Na dit landelijk overzicht gaan we terug naar Tilburg.
In 1888 vestigden de zusters Franciscanessen van de Heilige Familie zich in Tilburg. Zij huisvestten zich in de Bisschop Zwijsenstraat. Hier startten zij met de verzorging van bejaarde dames, die kwamen, al of niet tegen betaling, bij hen in de kost. De betalende kostdames maakte het verblijf van minder-vermogenden mogelijk. Acht jaar later (1896) komt er van bovengenoemde Franciscanessen een tweede huis bij in Tilburg aan het Wilhelminapark (hoek Dr. Nolenstraat) . Vanuit beide huizen startten zij met wijkverpleging. Tilburg werd hiervoor verdeeld in "Zuid" en "Noord", oftewel boven en beneden de spoorlijn. Volgens het jaarverslag van de rechtsopvolger "De R.K. Wijkverpleging het Wit-Gele Kruis" moet deze activiteit in 1909 een eigen bestuur hebben gekregen. In 1919 op 30 december is de Tilburgse afdeling van het Wit-Gele kruis formeel opgericht.
Aan het eind van de jaren 60 krijgt de samenwerking van het Algemene Groene kruis het RK Wit-Gele Kruis) en het protestants-christelijk Oranje-Groene Kruis een vaste vorm. In de jaren '70 leidt dit geleidelijk tot een volledige fusie op nagenoeg alle niveaus.
In Tilburg kreeg dit formeel zijn beslag in 1974. In dit jaar gaan het Groene Kruis en het Wit-Gele kruis samen verder als "Tilburgse Kruisvereniging".
Het solistisch werken van de wijkverpleegster (vooral op het platteland) wordt omgezet in teams van ca. 10 wijkverpleegsters de financiering van het kruiswerk komt per 1980 uit de AWBZ, hetgeen een versterking van management en een toename van de professionalisering van de begeleiding en uitvoering. De afstand met de bevolking kan vergroot worden door de nieuwe vorm van financiering. De door de overheid opgezette basisgezondheidsdiensten namen ook taken over van het kruiswerk.
Inmiddels is het initiatief uitgegroeid tot professionele zorgorganisaties. In Tilburg zijn er naast Thebe (voor o.a. kraam- en thuiszorg) inmiddels meerdere private zorgverleners. Via een genaamd persoonsgebonden budget (vanaf 1994) kan de benodigde zorg op maat ingekcht worden . Het kostenplaatje is inmiddels vele malen hoger, de tijd dat (wijk)verpleging en zorg nog liefdewerk was ligt inmiddels ver achter ons...
In onze volgende bijdrage bezoeken wij samen met u het wijkgebouw anno 1955.
Rien van der Heijden
Augustus 2008 (186)
Bijlagen:
Foto 1:
Witte Gele Kruis, voorbeeld hoe het niet moest
Foto 2:
Witte Gele Kruis, voorbeeld hoe het moest
Foto 3:
Actie foto Wit Gele Kruis
Foto 4:
De opleiding bij het Wit Gele Kruis
Foto 5:
De wijkverpleegster onderweg
Foto 6:
Interieur van consultatiebureau
Foto 7:
Witte pand op de achtergrond het klooster zusters Franciscanessen aan het Wilhelminapark tot 1928
Foto 8:
Het klooster van zusters Franciscanessen "nieuwbouw" eind twintiger jarenFoto Foto 9:
Wit-Gele Kruis gebouw aan de Bisschop Zwijsenstraat
Foto 10:
Wit-Gele Kruis gebouw aan het Wilhelminapark
Foto 11:
Uit- aankleedboxen
Foto 12:
Artsenkamer
Foto 13:
Plaats waar je gewogen en gemeten werd.
Foto: 7,8,9,10: Beeldonline; Regionaal Archief Tilburg
Foto's 1,2,3,4,5,6,11,12,13: Archief Kruisverening Tilburg
Met dank aan:
Openluchtmuseum Arnhem
Museum "Klein Oosterhout" Oosterhout
Speelgoed en ambachtmuseum Ter Schuur
Museum Ziekenhuis Bernhoven Oss
Archief Thuiszorg Noord-Oost Uden
Foto's Anja en Rien van der Heijden
Zie ook op onze site:
"Op kraamvisite in het vierde huisje"
"Wassen en gewassen worden"
"Van zieken teil naar douche cel"
