Nijveroord

Nu onlangs, op 12 mei 2016, de Willem II-passage officieel is geopend is er een mooie rechtstreekse wandel- en fietsverbinding ontstaan tussen oud-noord en het centrum van Tilburg.

Dit vormt voor mij de aanleiding om eens wat dieper in te gaan op dat 'Oud-Noord'.

Het grootste gedeelte van wat tegenwoordig als ‘Oud-Noord’ van Tilburg wordt aangeduid is (bijna) 150 jaar geleden begonnen als de wijk ‘Nijveroord’. Het was de grote Tilburgse architect, Hendrik van Tulder (1819-1903) die op verzoek van de Gemeente in 1870 een plan ontwierp voor het gedeelte van ‘boven’ de spoorlijn. Naast het oude stadhuis en een aantal kerken had hij ook al, als eerste wijk, ‘de Koningswei’ ontworpen.  

Deze tweede wijk, grofweg aangeduid als omringd door de (oude) Gasthuisstraat, tegenwoordig Gasthuisring, Wilhelminapark, Veldhovenring, Molenstraat resp. Koestraat, omvatte destijds met name de wijken Veldhoven (inclusief Theresia) en Besterd. Gegeven het feit dat ik geboren ben in de wijk Theresia, was ik extra geïnteresseerd toen ik bijgaand ‘wijkplan’ uit 1870 bij het Regionaal Archief tegenkwam. Zo werd me ook ‘het hoe en wat’ van de Nijverstraat duidelijk.  

Op de site van het Nederlands Architectuur Instituut lees ik dat ‘het tweede stadsplan van Van Tulder, ten noorden van de spoorwegwerkplaats, in nauwe samenwerking met de toenmalige burgemeester J.F. Jansen werd uitgevoerd. De naam van de voornaamste straat in dit plan, de Lange Nieuwstraat, werd in 1881 officieel vastgesteld door de gemeenteraad, als zijnde : 'lopende van Mutsaers-Van Kakerken door Nijveroord tot de fabriek van Van Spaendonck ofwel van de Gasthuisstraat, langs het St. Josephgesticht tot de Koestraat'.  

De straat was precies een kilometer lang. ‘Door de aanleg werd getracht een noordelijke tegenhanger van het ten zuiden van het spoor gelegen centrum Kerk - Heuvel te realiseren. Aan de Lange Nieuwstraat, die over een lengte van circa 1000 meter parallel aan het spoor loopt, werden belangrijke gebouwen en villa's gebouwd. Een centrumfunctie heeft de straat echter nooit gekregen, de barrière van het spoor en de spoorwegwerkplaats was daarvoor te groot’.  

Met het verder tot ontwikkeling brengen van het project ‘Spoorzone 013’ en de realisatie van de onderdoorgang Willem II-passage kan ‘Noord’ in de toekomst meer bij het ‘oude centrum‘ worden betrokken.

Louis Sparidans