Frans Kense
Bijgaand weer een foto (afb. 1) uit een particulier Duits fotobestand.
Wel een reden om eens een overzicht van foto’s en krantenberichten te maken over de spoorbruggen bij het Wilhelminakanaal tijdens de Duitse overheersing.
In ons gemeente archief bevinden zich meerdere bruikbare foto’s, uit zowel 1940 als 1944, van de vernielde spoorbruggen bij de Bosscheweg.
Zoals gebruikelijk bij de schade aan het begin van de oorlog in de meidagen van 1940, verwacht je dat ook de Tilburgse spoorbruggen door de Duitsers zijn vernield. Niet dus.
Nederland, België en Frankrijk hadden toen een bondgenootschap gesloten gezien de dreiging van een Duitse inval. Met een gezamenlijk ‘Dyle-Breda plan’ moest het Duitse leger worden belemmerd om door te stoten, vanuit ons land of België, naar Frankrijk. Daarbij werd ook een Franse legereenheid in Tilburg gedetacheerd.
Spoorbruggen
Nu is er één spoorbrug over het Wilhelminakanaal voorzien van één vier spoorbanen, voor de treinen richting Eindhoven en Den Bosch.
De eerste spoorbrug kwam daar rond 1920. Toen was het graven van het Wilhelminakanaal gevorderd tot bij de Bosscheweg.
Op afbeelding 3 uit 1921 is het voorgaande gelijkvloerse spoorwegtracé, richting Den Bosch en richting Eindhoven, al vervangen door ‘hoogspoor’, met het treinverkeer over een spoordijk.
Ook kwamen toen de spoorbanen, in de richting van Den Bosch en naar Eindhoven, naast elkaar te leggen en werden toen pas voorbij het Wilhelminakanaal in beide richtingen gesplitst.
Direct bij het uitbreken van de oorlog werd op 10 mei 1940 het station in Tilburg en op 11 mei het station in Roosendaal door de Luftwaffe gebombardeerd. Om daarmee het wegtrekken van de geallieerde legereenheden uit het Zuiden te belemmeren.
Omgekeerd besloot de Tilburgse burgemeester Van de Mortel in overleg met de Franse commandant hier, kolonel Dario, dat het nodig was om de Duitse opmars te belemmeren door de spoorbruggen over het Wilhelminakanaal op te blazen. Dat zou een Nederlandse militaire eenheid verzorgen, maar vooraf wel de omwonenden evacueren. (1)
Midden in de nacht van zaterdag op zondag, 11 op 12 mei, werd Tilburg opgeschrikt door een aantal enorme explosies waarmee het opblazen van de vier spoorbruggen gepaard ging.
‘De aarde beefde toen de brug omstreeks drie uur door midden knapte. De omwonenden vonden des morgens hun huizen in zwaar gehavende staat terug.’
Sympathiek is de verslaglegging in ‘Het Nieuwsblad van het Zuiden’ met de Duitsers al in Tilburg, om de rol van de burgemeester en Nederlandse leger daarbij te ontzien. Men schreef:
‘Een Frans kolonel was op dit idee gekomen en verwittigde midden in den nacht de burgemeester om maatregelen te treffen onmiddellijk de omwonenden te doen evacueren.’
Zoals te zien op afbeelding 3, is daarbij één van de vier kapotte spoorbruggen blijven hangen en liggen de andere drie bruggen deels in het water.
Ongetwijfeld heeft het opblazen van de spoorbruggen de Duitsers aanzienlijke hinder bezorgd.
Om te beginnen al om op zondag 12 mei toen men Tilburg binnen wilde vallen.
In de maanden daarna toen de rust was weergekeerd, werden er bussen ingezet richting Eindhoven. Hier als voorbeeld een krantenbericht van 19 juni 1940:
‘De dienst op de lijn Dordrecht—Eindhoven— Venlo v.v. is hersteld met dien verstande, dat het traject Tilburg—Boxtel per bus wordt verzorgd.’
Met op 15 januari 1941:
‘Weer (beperkt) treinverkeer mogelijk richting Den Bosch en Eindhoven’
In de loop van de oorlogsjaren zijn de spoorbruggen verder hersteld. Maar toen, op 25 oktober 1944 was het de beurt aan het Duitse Sprengkommando om de spoorbruggen op
te blazen. (Afb. 4)
Het was de hier gelegerde Engelse bevrijder veel aan gelegen om de spoorbruggen snel te herstellen. Dat lukte al één maand later. In november werd toen de eerste spoorbrug feestelijk in gebruik werd genomen. Afb. 5.
Zoals meer (spoor)bruggen in Nederland hebben onze spoorbruggen het dus ook zowel aan het begin als aan het einde van de oorlog moeten ontgelden.
Van de geschutstoren die de Duitse bezetter naast de spoorburg heeft gebouwd zijn ook foto's gevonden.
(1) ‘Zomaar een stad, Tilburg 1940-1945’, Ad de Beer, 1994, pag. 31
