Stadsmuseum Tilburg
- Datering van de gebeurtenis: 1874-1987
De oude en de nieuwe gedenknaald van koning Willem II
Op 17 maart 1874, 25 jaar na de dood van de koning, vond de onthulling van de (oude) gedenknaald ter ere van Willem II plaats, naar ontwerp van Hendrik van Tulder, de bouwer van het stadhuis van Tilburg. Prins Hendrik voerde het woord en droeg het monument aan de goede zorgen van het gemeentebestuur over. Het monument was 12,8 meter hoog en had een voetstuk van 25 vierkante meter en een gewicht van 90.000 kg.
Op 25 februari 1901 vroeg de loco-burgemeester, P.F. Bergmans, aan de thesaurier van de koningin, of het monument wel eigendom was van de gemeente Tilburg. Deze antwoordde dat het monument 'nog steeds eigendom is van de erven van zijne majesteit'. En dat is tot op de dag van vandaag nog steeds zo gebleven. Ook de grond waarop het monument was geplaatst is volgens het kadaster (sectie M perceel 2633) nog steeds eigendom van de 'Erven van Willem II Koning der Nederlanden.'
In mei 1933 werd het monument 12 meter verplaatst in verband met reconstructie van de Markt en de Paleisstraat en de verbouwing van de Hogere Burgerschool tot paleis-raadhuis. In maart 1968 vond er weer een reconstructie plaats, nu in verband met de aanleg van het nieuwe Stadhuisplein en de verbreding van de rijweg. De gedenknaald werd afgebroken en in meer dan honderd brokstukken opgeslagen op de gemeentewerf. Daar verpauperde het monument.
Ongeveer op de plaats waar de gedenknaald had gestaan, is op 20 juni 1982 een bronzen plaquette aangebracht aan de betonnen fontein voor het paleis-raadhuis. Hierop staat de tekst: 'In zijn woning, die zich op deze plaats aan het begin van de toenmalige Nieuwe Dijk bevond, overleed op 17 maart 1849 Zijne Majesteit Koning Willem II.'
Met steun van enkele particuliere fondsen, de lokale bevolking en de gemeente Tilburg, kon op initiatief van Juniorkamer Hart van Brabant, een eigentijds gedenkteken voor koning Willem II opgericht worden. Naar ontwerp van kunstenaar Ton Buijnsters (1936-1998) werd het een zwart granieten fundatie van ongeveer twee meter hoog en een meter breed, waarop een acht meter hoge aluminium obelisk. Daarin is de oorspronkelijke marmeren beeldenaar van Willem II opgenomen. Het gedenkteken, geplaatst rechts van de Heikese kerk, is op 2 oktober 1987 door de Commissaris der Koningin in Noord-Brabant, mr. F.J.M. Houben, onthuld. Daarna werd het gedenkteken in eigendom overgedragen aan de gemeente Tilburg.
Bron: Ronald Peeters, Koning Willem II. Opperbevelhebber van het leger, ondernemer en grootgrondbezitter in Tilburg (Tilburg, 1999).
