Frans Kense
Vol trots wist de Telegraaf van 22 november 1925 te melden:
‘DE EERSTE "IMPERIAL" IN NEDERLAND. BREDA, 21 Nov.
Bij de firma Broos-Heijlaerts, exploitante van de gemeentelijke autobusdienst alhier, arriveerde gisteren de eerste imperial, een autobus met twee verdiepingen, zoals die reeds jaren in Londen, Berlijn en andere buitenlandse steden rijdt. Deze bus, welke reeds door Breda via station via Markt, Mastbosch en over Ginneken en terug, een welgeslaagde proefrit maakte biedt plaats voor 34 personen, achttien boven en zestien beneden. De afwerking is zeer fraai. De bus werd gebouwd door de Carrosserie W. Lem & Co., te Tilburg. Zij wordt voortbewogen door een 40 P.K. Hansa Lloyd-motor.’
Of, zoals de Limburger Koerier de zetelindeling omschreef, met 18 ‘in het souterrain’ en 16 ‘op zolder’. Voor Nederland was het nog een bijzondere verschijning, zo’n dubbeldekker.
Op afbeelding 1 is deze creatie van Willem Lem uit Tilburg te zien, tijdens een sfeervol schoolreisje met de ‘Monopol’ autobus van de firma Broos uit Breda, naar het Mastbosch in 1928.
Het onderstel, het chassis van de bus was van de toen populaire Franse fabrikant Berliet. De koplampen waren nog de traditionele koperen carbidlampen, terwijl toch in die tijd de elektrische koplampen al sterk in opkomst waren.
Voordat Lem de definitieve metalen bovenbouw op de bus plaatste kwam er eerst een houten proefopstelling op het dak. Daarvan verscheen op 2 december 1925 in ‘De Katholieke Illustratie’ bijgaande afbeelding 2. Met volledig ten onrechte het onderschrift:
‘De eerste Nederlandse autobus met bovenverdieping, bestemd voor de gemeentelijke autobusdienst te Breda. (Gebouwd door de fa. W. Lem & Co., Tilburg).
Maar de getoonde uitvoering werd neit gebruikt in Breda.
Willem Lem (1884-1968) was een uit Haarlem afkomstige timmerman die hier rond 1920 kwam wonen. Allereerst aan de Lange Nieuwstraat 55. Na deze eerste dubbeldekker autobus, ontwikkelde hij zich tot een succesvolle carrosseriebouwer, uiteindelijk gevestigd op Gasstraat 25.
De eerstvolgende vermelding over Lem vinden we in de Tilburgsche Courant van 30 april 1927:
‘Door de Autobusdienstonderneming ‘E.M.A.D.’ te Moergestel is een nieuwe autobus aangekocht. De nieuwe wagen, een International, is gebouwd door de Autobuscarrosseriebouwer, de Firma W. Lem & Co te Tilburg.’
Ook de E.M.A.D. had al de Katholieke Illustratie gehaald in augustus 1926 met een gekantelde bus. (afb. 3)
In die jaren rond 1930 werden de populaire stoomtrams in Brabant geleidelijk aan vervangen door de autobussen die aanzienlijk goedkoper waren in gebruik dan de trams. Maar ook het begrip touringcar kwam in zwang, met autobussen voor buitenlandse reizen en dagtripjes, zoals blijkt uit de vermelding in De Tilburgsche Courant van 28 maart 1928:
‘Wegens de vele aanvragen voor ritten, bruiloften, gezelschappen, processies enz. heeft ‘De Voorwaarts’ een nieuwe comfortabele bus aangeschaft voor 33 personen. Het is een bus, die de volmaaktheid als autobus nadert, netjes ingericht, gemakkelijke ruime zitting, zacht rijdend, in een woord een pracht voor autobusverkeer. De chassis is van de (Engelse) fabriek Vulcan en de carrosserie is gebouwd door de firma Lem te Tilburg.’
Van bijgaande autobus (afb. 4) is verder niets bekend, maar zou de ‘Voorwaarts’-bus kunnen zijn.
De ‘Voorwaarts’ busdienst was eigendom van H.J. van Dijk, Van Vessemstraat 7 hier in Tilburg. Voorwaarts onderhield ook een regelmatige particuliere busdienst Tilburg-Goirle, eind twintiger jaren.
Eind 1928 is er weer sprake van Voorwaarts-Lem-autobussen in de Nieuwe Tilburgsche Courant van 17 december 1928:
‘De Directie heeft nieuwe bussen aangekocht, waarvan de eerste in bewerking zijn bij Lem te Tilburg. In den loop van dit jaar komen er 5 nieuwe bussen, waarna de oude bussen worden opgeruimd naar gelang de nieuwe klaar zijn.’
Ook voor het bedrijf van Willem Lem, afb. 5, werd de economische malaise van de dertiger jaren fataal. In 1932 verhuisde hij naar Breda om daar als modelmaker/ timmerman met name voor ijzergieterijen te werken.
Maar in de jaren 1925-1932 heeft hij hier in Tilburg met zijn carrosseriebedrijf toch een variëteit aan auto’s en autobussen gebouwd.
