Stadsmuseum Tilburg
Naast de foto van haar bijna 96-jarige moeder zien we een jonge Gladys, omringd door haar vader, grootmoeder, overgrootmoeder en haar schoonouders. Overwegend Surinaamse mensen, Gladys werd geboren in Paramaribo. Haar man Rinus komt uit Made. Bij het portret van mensen die overleden zijn heeft hij een zwart rouwbandje aangebracht.
“Mijn moeder zou dit nooit doen,” begint Gladys. “In onze cultuur is het ‘not done’ om een dergelijke gedenkplek in je huis te plaatsen. Dat mag alleen in de kerk. Maar ik kijk daar anders naar. Zo heb ik ook bepaalde heilige voorwerpen in huis.” Rinus: “Ze bedoelt die koperen blikkies waarin vroeger de vrouw van de slavenmeester haar sieraden en mooie doeken in bewaarde.” Waarop Gladys lachend reageert: “Nee, het is kopro bekie! Dat gaf status. En ik heb óók status. Daarom vind ik het mooi om ze bij bepaalde feesten zoals Keti Koti te gebruiken.”
De fotowand draait om mensen die belangrijk zijn voor Gladys. “Ik kijk er elke dag naar, soms praat ik even met ze.” Zoals met haar tante Fofo en ‘Mammie’, haar tante bij wie ze als kind ging logeren toen haar moeder zwanger was. “Daar heb ik een heel leuke tijd gehad en ook Mammie wilde mij niet laten gaan. Ik moest tegen mijn moeder zeggen dat ik niet terug naar huis wilde, maar omdat ik nog niet had leren te liegen - haha! - leek het net alsof ik een versje oplepelde.”
‘Je kunt iemand niet veranderen. Het gaat erom dat je met iemand wilt leven’
Gladys was 13 jaar toen haar vader overleed. Twintig jaar later verhuisde ze voor de liefde naar Nederland maar eenmaal hier hield de relatie niet lang stand. Ze ging alleen verder en ontmoette de vier jaar oudere Rinus met wie ze inmiddels 26 jaar getrouwd is: “Ik vond hem meteen een intelligente man, hij had alleen moderne kleding nodig, haha.” Kijkend naar Rinus: “Maar ja, je kunt iemand niet veranderen hè. Het gaat erom dat je met iemand wilt leven en oud wilt worden.”
Na haar verbroken relatie volgde Gladys allerlei studies, hopte van de ene job naar de andere tot ze voldoende ervaring had opgedaan om een baan ‘met perspectief’ te zoeken. Die vond ze bij Politie Midden-West Brabant, waar ze nu al 23 jaar werkt.”
De wand bevat veel familieleden maar ook de katten Jojo en Appie. Een bijzonder verhaal hoort bij de foto van een kind wiens moeder ooit te vondeling was gelegd. “Mijn moeder heeft haar altijd gesteund.” Ook haar overleden buurvrouw Maria Wohl, een Duitse vrouw op wie Gladys erg gesteld was, behoort tot de galerij. Opvallend zijn de portretten van koning Willem-Alexander en koningin Máxima. “We mogen blij zijn met zo’n vredelievende koning. En gelukkig heeft hij een goede vrouw uitgekozen die hem achter de schermen adviseert. Het zijn goede mensen.”
Van huis uit werd Gladys opgevoed met de Surinaamse cultuur. Maar nu ziet ze zichzelf als een eigen persoon op een andere plek. “Ooit heb ik een overzicht gemaakt van wat ik van mijn moeder heb geleerd, wat ik daarvan wil behouden en wat ik anders wil doen. En dus doe ik de dingen nu op een andere manier, maar wel zodanig dat ze bij mij passen. Mijn vriendelijke Surinaamse lach is gebleven en tegelijkertijd eet ik boerenkool, peeën- en uienstamp. Superlekker!”
‘Er is een leven aan deze en aan gene zijde. Die andere kant kun je niet beïnvloeden.’
Kort voordat Gladys naar Nederland vertrok wilde zij het graf van haar vader bezoeken, iets wat niet gebruikelijk is in de Surinaamse cultuur. “Mijn moeder gelooft dat je daardoor allerlei geesten oproept die bij de overleden persoon horen. Dat die daarna overal opduiken waardoor jij niet verder kunt met je eigen leven. Beter is om de geesten aan ‘gene zijde’ te laten. In Suriname wordt veel aandacht besteed aan rituelen bij een begrafenis om het leven af te sluiten. Daarna worden de doden met rust gelaten, zodat ze niet terugkomen en zich gaan mengen onder de levenden. Daarom adviseerde ze mij om niets te zeggen als ik bij het graf stond. Woorden hebben immers kracht en die zullen zich later altijd manifesteren. Nee, mijn moeder heeft het graf van mijn vader nadien ook nooit meer bezocht.”
Gladys noemt zich op dat vlak voorzichtig, maar niet bang. “Daarom werkt die fotowand zo goed voor mij. Dit huis in Tilburg-Noord was de eerste plek waar ik mij echt thuis voelde. Hier wil ik mijn geliefden bij me hebben. Waarom zou je ze alleen tijdens Allerzielen herdenken? Zo’n eenmalige herdenking, dat hebben die mooie levens niet verdiend.”
Het TijdLab (De Bibliotheek LocHal en Stadsmuseum Tilburg) doet onderzoek naar immaterieel erfgoed van inwoners van Tilburg, Berkel-Enschot, Udenhout en Biezenmortel. Bovenstaande tekst en foto's zijn onderdelen van het programma ‘Deze en gene zijde’, over dood en rouwcultuur. Stadsmuseum Tilburg registreert het erfgoed door de verhalen te bewaren in deze website. Regionaal Archief Tilburg bewaart de foto's in de Beeldbank.
De foto's zijn van Maria van der Heyden; de interviews zijn geschreven door Theo van Etten.
