Mieke-Nelie van der Heijden
- Geboortedatum: 1893
- Sterfdatum: 1944
Het gezin van Louis Gersons (1893 Tilburg - 1944 Bergen-Belsen)
Laatste woonadres: Sint Josephstraat 112, Tilburg
"Onbekende foto's Joodse Tilburgse familie Gersons in 2012
ontdekt in Australië"
- Joods Leven In Tilburg rond 1940 -
Louis Gersons werd op 6 augustus 1893 in Tilburg geboren als zoon van Hartog en Catharina Gersons-Salomon. Zijn vader Hartog (geboren in Tilburg in 1862) had een joodse slagerij in de M wijk-Kerk, nu Bisschop Zwijsenstraat nummer 47. In oude adresboeken van Tilburg staat de zaak vermeld als ‘Isr. Slager'. Zonen van vader Gersons kwamen later ook in de zaak. Louis ging een andere beroepsrichting op dan zijn vader en broers: hij werd handelsagent in manufacturen. Onlangs zijn in Australië foto's ontdekt van zijn gezin : vader Louis, moeder Martina en hun twee zonen Hans en Magnus-Frits.
Manufacturen
Aan het begin van de twintigste eeuw, waren er veel grote en kleine winkels en bedrijven in Tilburg die in manufacturen deden. Louis Gersons heeft een tijdje samen met zijn broer onder de naam "Gebroeders Gersons" een zaak op de Heuvel 69 (hoek Tuinstraat, nu nieuwbouw Pathe Bioscoop). Dat was rond 1928. In 1934 staat Louis Gersons in het adresboek vermeld als ‘Handelsagent' met het telefoonnummer 2062, zonder adres.
Hij was lid van de Israëlitische Gemeente Tilburg en actief in het bestuur van de synagoge aan de Willem II-straat. Hij was mede-oprichter en initiatiefnemer van het Armbestuur, dat behoeftige Joodse leden in Tilburg ondersteunde.
1930
Louis trouwde 26 juli 1930 met de Amsterdamse Martina van Gelder (1906-1945). Zij woonden vanaf hun huwelijk in de Sint Josephstraat 112 en kregen twee zonen: Hans (1931-1945) en Magnus-Frits, roepnaam Frits (1934). De jongste zoon is de enige die de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog heeft overleefd. Waar hij na 1945 als elfjarige jongen is opgevangen en is gaan wonen, is helaas niet bekend. Wellicht komt dit nog ooit boven water. Wie weet er nog iets over hem en zijn familie, over zijn verdere levensloop?
De kinderen Hans en Frits zaten op de Openbare Lagere School aan de Korte Schijfstraat in Tilburg, tot rond 1942, toen de Duitse bezetter verordonneerde dat Joodse kinderen naar speciaal Joods onderwijs moesten. De ouders van Joodse kinderen moesten via het kerkbestuur van de synagoge hun schoolbijdragen voor dit Joodse onderwijs betalen. Louis Gersons was het hier blijkbaar niet mee eens. In het Regionaal Archief Tilburg is correspondentie bewaard gebleven over een aanmaning om tweemaal 25 gulden ‘schoolbijdrage' te betalen. Vader liet weten onder protest aan het begin van het jaar al tweemaal 15 gulden te hebben betaald en dat hij dat genoeg vond. Hij wees op het feit dat het bestuur tussentijds eigenhandig en onreglementair de schoolbijdrage met tien gulden verhoogd had.
Israëlitische Gemeente Tilburg
De familie Gersons bezocht waarschijnlijk al vanaf de eerste generatie omstreeks 1800 in Tilburg een tijdelijke sjoel en later de fraaie nieuwe synagoge uit 1874 in de Willem II-straat. Broers en zussen, neven en nichten van Louis Gersons staan ook regelmatig vermeld in de ledenlijsten en de jaarlijks opgemaakte lijst van ‘verhuurde zitplaatsen'. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen de vrouwen- en mannenplaatsen. In 1929 waren er 25 vrouwen- en 40 mannenzitplaatsen verhuurd. Er waren ook gratis staplaatsen, want het moet vooral op hoogtijdagen heel druk zijn geweest.
Louis Gersons komt omstreeks 1918-1920 voor in de ledenlijst, hij was toen rond de 25. Na zijn huwelijk met Martina in 1930 komt zij rond 1935 ook voor op de lijst van de vrouwenplaatsen. Zij huurde een plaats op de eerste rij, net als haar man. De tweede en derde rij was goedkoper en dat is wellicht een teken dat zij het goed konden betalen.
Omstreeks 1940 kende de Tilburgse gemeente 58 contribuerende leden, onder wie Louis Gersons. In 1937 was hij verkozen tot lid van het kerkbestuur en functioneerde hij als secretaris, getuige door hem ondertekende brieven in het archief van de synagoge. Er is toen onenigheid ontstaan binnen de gemeente, waardoor Louis Gersons zonder opgave van redenen bedankte voor zijn bestuurslidmaatschap. Uit verdere correspondentie blijkt dat hij onheus was bejegend door een ander lid. Enkele leden betuigden Louis zijn steun en het kerkbestuur liet uitzoeken wie de Joodse Tilburger was die de "goede bestuurder" Louis Gersons zo behandeld had en wat er was voorgevallen. Dat is nooit precies duidelijk geworden. Ook was er een in het Duits geschreven pamflet verspreid in Tilburg dat handelde over zes Joodse Tilburgers, waarin vijf mensen erg negatief neergezet werden en één positief. Die ene was overigens Louis Gersons, met naam en toenaam genoemd.
Uiteindelijk heeft Louis Gersons zich wel weer beschikbaar gesteld voor de verkiezing voor aanvulling van het bestuur in oktober 1941. Frits Roos werd toen gekozen met 47 stemmen, zijn tegenstander Louis Gersons kreeg 23 stemmen. Enkele weken later, op 3 november 1941, kreeg het kerkbestuur een brief van vijf leden waarin zij aankondigden dat de verkiezing niet geldig was en dat zij in beroep wilden gaan, eventueel zelfs bij de Burgerlijke rechter. Een gesprek met de kerkenraad in Tilburg in november leidde niet tot overeenstemming.
In februari 1942 stuurde de kerkenraad de vijf briefschrijvers een brief waarin zij ‘ruiterlijk erkent dat de verkiezing in 1941 niet reglementair en dus niet-rechtsgeldig was verlopen'. Maar, tekenen zij aan, ‘in verband met de benarde tijden hebben de twee ondergetekenden er genoegen mee genomen, dat de verkiezingen niet opnieuw plaatsvinden'.
De bestuursleden M. ten Brink en E. Moses refereren hiermee natuurlijk aan de intussen steeds moeilijker wordende positie van de Joodse gemeenschap, zowel in Nederland als in Tilburg.
Deportatie
Mijn tante Regien Vissers-Rutten (1916-1974) was eind jaren dertig en begin jaren veertig kindermeisje of dienstmeisje bij de familie Gersons. Zij heeft een tijdje als inwonend personeel ingeschreven gestaan in het Tilburgs bevolkingsregister. Ik weet niet precies hoe lang dat was en wanneeer.
Eind 1943 of begin 1944 zijn Louis, Martina en Hans Gersons uit Tilburg uit de Sint-Josephstsraat 112 opgehaald met zoon Hans. Of Frits daar ook bij was, heb ik niet met zekerheid kunnen achterhalen.
Wanneer Louis, Martina en Hans zijn gedeporteerd, is dus nog niet met zekerheid te zeggen. Een Tilburgse ooggetuige Henk, een straatvriendje van Hans en Frits, heeft gezien dat zij op een middag in een open vrachtauto stapten met hun ouders. Een van de jongens gooide de bal terug van die jongen, met wie ze gespeeld hadden.
Hans Gersons is met zijn vader en moeder, maar zonder zijn broer Frits, op 29 september 1943 aangekomen in Kamp Westerbork. Zij woonden daar in Barak 66, zo lieten medewerkers van het Herdenkingsmonument Westerbork mij onlangs weten. Ook is bekend dat zij met zijn drieën met transportnummer 87 op 15 februari 1944 van Westerbork naar Bergen-Belsen zijn vervoerd. In totaal gingen er 93 transporten vanuit Westerbork ‘naar het oosten', zoals toen eufemistisch werd gezegd.
Na de oorlog
De familie Van Gelder uit Amsterdam, de broers en zussen van Martina, plaatsten op 25 mei 1945 in Trouw een overlijdensannonce voor hun ouders Magnus en Grietje van Gelder-Cohen én voor hun zus en zwager uit Tilburg. Zij meldden daarin dat Louis Gersons op 22 december 1944 in concentratiekamp Bergen-Belsen was omgekomen en Martina op 10 januari 1945. Dit kamp lag op de Lüneburger Heide. Ik weet niet of Martina toen wist dat haar man een maand eerder was overleden. Of van het lot van haar zoon Hans.
Die overleed enkele maanden later, op 23 april 1945 tijdens een treinreis, waarschijnlijk in de trein die van kamp Bergen-Belsen naar een ander kamp reed. De trein, waarin Hans waarschijnlijk als enige van zijn familie zat, strandde in Tröbitz tussen de frontlinies van Duitsers en geallieerden. Uit informatie op internet blijkt dat 550 van de 2500 mensen in die trein van honger, dorst, ziekte en ouderdom zijn omgekomen.
De jongste zoon, Frits, overleefde de oorlog. Hij was volgens de gegevens van Kamp Westerbork niet bij zijn ouders en broer tijdens hun verblijf daar in 1944. Volgens andere bronnen was hij samen met zijn broer Hans in de trein waarin zijn broer Hans overleed. Vanwege de privacywetgeving is het moeilijk een en ander te achterhalen en te verifiëren. Hij heeft een tijd in Bussem /Naarden gewoond, maar ook in Waalwijk.
Na de Tweede Wereldoorlog is de familie Gersons in Tilburg in de vergetelheid geraakt. Zo is deze Joodse familie lang ongezien gebleven.
Zoektocht
Op het transport van 15 februari 1944 waarmee Louis, Martina en Hans Gersons werden afgevoerd, zaten verder nog 154 kinderen die de oorlog niet hebben overleefd. In totaal hebben zo'n 18.000 Joodse Nederlandse kinderen het niet gehaald. Guus Luijters en Eline Pennewaard hebben deze kinderen een naam en een aantal ook een gezicht gegeven in hun boek In Memoriam (2012). Het is ook dankzij het boek van Guus Luijters dat ik de familie Gersons uit Tilburg op het spoor kwam, als ‘klein' voorbeeld van wat er met onze Joodse stadgenoten is gebeurd. Tijdens een familiebezoek aan Australië in december 2011 hoorde ik dat mijn tante Regien Rutten, die in 1952 emigreerde haar kinderen vaak vertelde over het gezin waar zij als kindermeisje had gewerkt.
Mijn tante had uit Tilburg enkele foto's van het gezin Gersons meegenomen in haar fotoalbum, waaruit blijkt dat deze familie veel voor haar betekend moet hebben. Deze foto's waren tot voor kort totaal niet bekend in Tilburg. Zo krijgt de familie Gersons na bijna zeventig jaar voor ons een gezicht! De orginele foto's zijn 1 november 2012 geschonken aan het Regionaal Archief TIlburg in de Sint Josefstraat/ Kazernehof, 100 meter verwijderd van het huis waar de familie Gersons woonde.
In november 2012 verschijnt een aanvulling op het boek In Memoriam, waarin nagekomen foto's en verhalen zijn opgenomen, waaronder de foto van Hans Gersons mét zijn broer en zijn ouders. Gemaakt in betere tijden achter het huis in de St. Josephstraat, waar zij zeker dertien jaar hebben gewoond.
---------------------------------
Foto's 1 t/m 5 ontvangen uit familiealbum Australië
Foto's 5 t/m 10 gemaakt 1-11-2012 bij overhandiging en schenking van de gevonden foto's aan het Regionaal Archief Tilburg
Bronnen:
Archief Tilburgse Synagoge 1817 - 1941 (2012)
Guus Luijters en Eline Pennewaard: In Memoriam (2012)
Piet Mooren: Oorlog Onderweg, Tilburg in de Tweede Wereld Oorlog (1994)
Ad de Beer en Gerrit Kobes: Het Leven Gebroken Leven (2002)
Website: www.joodsonument.nl (2012)
Regionaal Archief Tilburg (2012)
Herinneringscentrum Kamp Westerbork (2012)
Samenvatting personalia:
Louis Gersons
Geboren 6 augustus 1893, Tilburg
Handelaar in manufacturen
St. Josephstraat 112
Overleden 22 december 1944, Bergen-Belsen
51 jaar
Martina Gersons - van Gelder
Geboren 9 december 1906, Amsterdam
Huisvrouw
St. Josephstraat 112
Overleden 10 januari 1945, Bergen Belsen
38 jaar
Kinderen Gersons:
Hans Gersons
Geboren 10 mei 1931, Tilburg
Scholier
Overleden 23 april 1945, Trobitz
13 jaar
Magnus Frits Gersons
Geboren 15 januari 1934, Tilburg
Scholier
11 jaar tijdens de bevrijding van Nederland op 5 mei 1945
en zijn terugkomst in Tilburg.
-------------------------------------------------------------
Met dank aan Familie Vissers - Rutten in
Ballarat Australië en medewerkers RAT en de
Werkgroep Joodse Tilburgers, RAT (2012)
------------------------------------------------------------
Tilburg Wiki:
