Onze kolenboer

• Datering van de gebeurtenis: Rond 1950

Onlangs plaatste ik een bijdrage over het gebruik van kachels, vroeger bij ons thuis (zie zo u wilt onder de titel 'Koken en verwarmen in vroeger tijden'). Als 'vanzelfsprekend' kwam daarbij gistermiddag, tijdens een ontmoeting met andere familieleden, onze kolenboer in die tijd ter sprake. Ik praat dan over de jaren rond 1950.

Die kolenboer zat met zijn opslagplaats achteraan (het is natuurlijk maar hoe je het bekijkt vanaf het Theresiaplein) in de Oude Langstraat, vlakbij de Veldhovenstraat. Ik meen dat ie Van Loon heette, maar zeker weet ik dat niet meer. Daar bestelde onze pa in de zomer de kolen, want dan waren ze goedkoper. De Limburgse mijnen moesten namelijk ook in de zomer van die kolen af.

Voor de haard in de huiskamer waren dat "echte" kolen, antraciet. Voor de keukenkachel voornamelijk eierkolen en briketten. De briketten bleven namelijk "lang liggen", zoals dat werd genoemd. Zij werden voornamelijk 's nachts gebruikt, zodat de kachels 's morgens, na wat russelen met de pook, snel weer konden worden "opgestookt" (het zogenaamde oprakelen).

De kolen werden thuisgebracht in zakken van een halve mud, gestapeld op een platte kar met een paard ervoor. Iedereen wist vroeger wat een mud kolen was, ook al wist niet iedereen hoeveel zoiets woog. Het was eigenlijk een inhoudsmaat van 100 liter, maar het gewicht in kolen lag al gauw om en nabij de veertig tot vijftig kilo. Vandaar die zakken van een halve mud.

"Unne zwartjanus", zo noemde we de kolenboer, als ie die zakken op z'n schouder (door het poortje naast het huis) naar "het schòp" droeg (de schuur achter onze bijkeuken). Hij had van die priemende oogjes, waarin het oogwit sterk opviel. Hij deed me als kind nog het meest aan een zwarte piet denken, want kleurlingen zag je in die tijd nog nauwelijks in Tilburg.

Er waren in Tilburg in mijn kinderjaren tientallen kolenboeren. Een momentopname uit de dertiger jaren laat zelfs een aantal van tachtig zien! Door de komst van het aardgas, in de jaren zestig, zijn ze praktisch allemaal verdwenen. Een aantal van hen ging nadien nog even door met het verkopen van petroleum, heb ik me laten vertellen. Maar of er nu nog kolenboeren in Tilburg zijn ....... ?

Bijgaande fotootjes heb ik o.a. ontleend aan het 'Geheugen van Nederland' en andere internetsites. Met dank daarvoor.

Louis Sparidans, Grave