Louis Sparidans
- Datering van de gebeurtenis: 1893
Op zoek naar meer informatie over de oude gasfabriek in Tilburg (ik woonde daar namelijk destijds vlakbij, 'op Theresia'), trof ik in de Tilburgsche Courant van 29 april 1894 een uittreksel aan van een jaarverslag over de aktiviteiten van de fabriek in 1893. De gasfabriek was toen twintig jaar in bedrijf.
Eigenlijk betreft het vooral een verantwoording van de directeur van de gasfabriek aan de Gemeente Tilburg, omdat die de eigenaar was van de fabriek en dus ook met de winst ging strijken. Die winst was niet gering, zeker niet als je die afzet tegen het salaris van de directeur en zijn beambten resp. de uurlonen van het werkvolk toentertijd.
De directeur verdiende destijds 1700 gulden per jaar (omgerekend nog geen 800 euro ofwel ca. 65 euro per maand), zijn boekhouder ƒ 1300, de meesterknecht ƒ 700 en een klerk ƒ 150, let wel, allemaal per jaar!
Het werkvolk bestond voornamelijk uit drie smeden en fitters (14 en 15 cent per uur), twee hulpfitters (5 en 10 cent per uur), één metselaar (14 cent) en twaalf stokers 'welk aantal in den zomer wordt verminderd tot twee' (14 en 15 cent) plus nog een lantaarnopsteker voor vier gulden per week. Verder nog een stuk of wat fabrieksarbeiders (hiervan wordt geen loon vermeld; misschien maar een sou of een stuiver per uur?).
Het aantal gasverbruikers bedroeg op 1 januari 1894 : 762. Een meterstand-opnemer ontving per tour : ƒ 7,50 en 'voor het innen der gasrekeningen wordt door den Gemeente-Ontvanger zorg gedragen, tegen eene vergoeding van ƒ 200 per jaar'.
En verder: 'voor de publieke verlichting werden in 1893 zes gewone en twee Kraussé-lantaarns bijgeplaatst, terwijl eenige avondlantaarns werden veranderd in nachtlantaarns. In 't geheel zijn er thans aanwezig 330 nachtlantaarns, 78 avondlantaarns en 15 avondlantaarns voor de wijk Koningshoeven, elk met een gasverbruik van 180 liter per uur. Bovendien op het Stationsplein één Kraussé-lantaarn met 4 en twee dito met 3 vlammen met een gezamenlijk gasverbruik van 1920 liter per uur'.
Het verslag bevat verder nog informatie over de aangekochte hoeveelheid kolen, de afgeleverde m3 gas en de hoeveelheden verkochte cokes, gruis en sintels, maar de details daarvan zal ik u besparen. Ik vermoed dat van het steenkolengruis later de briketten en eierkolen werden geperst die ik nog ken uit mijn kinderjaren.
Na aftrek van de kosten bleef over het jaar 1893 een resultaat over van 51.000 gulden. Hierop moet nog in mindering worden gebracht: ƒ 15.500 voor renten en aflossing resp. ƒ 5.000 aan de Gemeente Tilburg voor gebruik van wegen en risico van kapitaal en beheer.
Dus, tel uit je winst: 30.500 gulden of, om precies te zijn ƒ 30.457,41 want u begrijpt het al, in die tijd telde iedere cent nog mee.
Louis Sparidans, Grave
Op bijgaande afbeeldingen (via BeeldOnline) twee oud-werknemers van de gasfabriek
