Anton van de Wiel
- Datering van de gebeurtenis: 1909
We kunnen het ons thans niet goed meer voorstellen, maar zo rond 1880 heerste er in Frankrijk en in de Franse politiek een zeer anticlericale tendens en werden er door de overheid veel kloosters gesloten, en monikken en zusters verjaagd.
Pater Sébastien Wyart, een oud zouaaf, werd toen door de abt van het trappistenklooster op de Katsberg, in Frans Vlaanderen, Dominique Laclaes, naar Nederland gestuurd, waar hij wat oude strijdmakkers kende. Hij moest hier eens poolshoogte nemen en contacten leggen, voor het geval dat dit ooit nodig zou zijn. Hier ontmoette hij onder andere Antoine Arts, Superior de Beer en Casper Houben. Deze laatste was eigenaar van de Schaapskooi, die bestond uit drie hoeven, gebouwd door koning Willem II, in Berkel-Enschot.
Houben was bereid de drie hoeven in bruikleen af te staan, om die zo nodig tot een provisorisch kloostertje te doen inrichten. Wyart was inmiddels door Laclaes tot prior benoemd, en omdat op 5 maart 1881 voor het eerst de H. Mis in de Schaapskooi werd opgedragen, wordt deze dag beschouwd als de stichtingsdag van het nieuwe klooster.
Het was weliswaar niet de bedoeling dat hier een nieuw klooster ontstond. Men had zich een toevluchtsoord gedacht, als de trappisten ooit zouden worden verdreven uit Frankrijk, maar zover kwam het niet. Het was dank zij Père Sébastien en zijn Tilburgse vrienden dat hier wel blijvend een klooster kwam.
In 1890 werd een nieuwe overste aangesteld: dom Willibrordus Verbruggen. Hij voldeed de nog bestaande schuld van fl. 9.000,- aan Caspar Houben. In dat jaar werd ook begonnen met de nieuwbouw van de kerk en het klooster, dat in dat jaar ook verheven werd tot abdij. Op 14 juli 1890 trokken de monniken naar het bouwterrein, waar een 40-tal metselaars in een plechtige happening met het metselen begonnen, en onthaald werden op kaas en bier !
De begaafde Dom Willibrord was bezield met grootse plannen. Maar zo rond 1900 kwam er een soort crisis in zijn communiteitsleven. In de koordiensten kwam hij nog maar zelden, en zijn maaltijden (extra verzorgd "op doktersrecept") gebruikte hij op zijn kamer.
Hij had ook zijn ijdelheden. Hij verzamelde postzegels, maar ook borstkruisen, ringen en dergelijke. Vaak zat hij in het buitenland, soms, naar gezegd werd, louter voor zijn genoegen. Onder enkele oudere monniken begon enig wantrouwen te groeien In februari 1899 verliet de prior, pater Raymundus De Haene (de hoogste in rang na de abt), de Koningshoeven. Het gedrag van de abt was blijkbaar een probleem voor hem. In België deden geruchten de ronde over het privé-leven van de abt. Het generaal kapittel van de Trappisten stelde een onderzoek in, maar sprak abt Verbruggen vrij van alle verdenkingen.
Gesuggereerd is dat Dom Wyart, die destijds Willibrord Verbruggen had voorgedragen als abt, hem de hand boven het hoofd zou hebben gehouden. Zeker is dat na de dood van Wyart in 1904, zijn positie moeilijker werd.
Dom Richebé, de abt van het moederklooster De Katsberg, bezocht de Tilburgse abdij, werd verontrust door de zware schulden en bracht Mgr. Marre, de opvolger van Wyart als generaal abt, op de hoogte. Die ging in 1907 zelf kijken en stelde "onklaarheden in de boeken" vast. Hij stelde ook vast dat alle goederen van de abdijen van Berkel-Enschot, Zundert en Charneux op naam van abt Verbruggen stonden.
De congegratie van religieuzen eiste nu dat Willibrord Verbruggen de kloostergoederen zou overdragen aan een op te richten N.V. Verbrugge weigerde dit. Toen werd dom Richebé erop uit gestuurd. Op 25 mei legde hij Willibrord een door paus Pius X goedgekeurd decreet voor, volgens welke de abt werd afgezet, en zijn verzet moest staken, anders werd hij uit zijn priesterlijke functies ontheven. Maar Verbruggen weigerde weer te tekenen.
Naar is verluid, vreesde hij dat de schuldeisers - in hoofdzaak de Antwerpse Hypotheekbank - niet akkoord zouden gaan met de overdracht. Maar enkele maanden later bleek dat geen probleem te zijn. Het hele conflict speelde zich tot dan toe in het geheim af. De monniken wisten niet beter, dan dat Koningshoeven ruzie had met de Franse monniken, omdat alle kloostergoederen zouden moeten worden overgedragen aan de Katsberg........
Maar op 18 juni werd het pauselijk decreet voorgelezen. De monniken, overtuigd dat Rome te maken had met lasterlijke aantijgingen van de Fransen, richtten een smeekbede tot de Paus, om de abt te handhaven. En het negatieve antwoord hierop werd door Willibrordus achtergehouden !
Op 20 juni kwam de Franse trappist Vincentius Desmis, om de afzetting van de abt bekend te maken en het officiële bevel over te brengen, het klooster te verlaten. Hij logeerde bij de trappistinnen, die toen aan de overkant van de Eindhovenseweg woonden. Er ontstond algemene opschudding, maar slechts vier monniken vertrokken. Burgers dromden samen vóór de abdij en werden op de hoogte gebracht door Desmis. Het werd druk, tegen de avond probeerden sommigen zelfs over de muur te klimmen, maar de broeders stonden op wacht......
Een vader kwam onder politiegeleide in het klooster zijn twee minderjarige zoons opeisen. Daarna kwam Peter Vincentius Desmis, met een deurwaarder ! Alle kloosterlingen kregen bevel weg te gaan.......De verontwaardiging van de monniken was groot. Ze konden niet geloven dat de Romeinse instantie zo'n publiek schandaal wilde. Er werd niet geluisterd.
De volgende dagen kwamen er meer ongeruste ouders en de abdij werd nu bewaakt door de Rijkspolitie. Op 2 juli vertrokken er 14 jonge monniken te voet naar het station. Nieuwsgierige Tilburgers stopten hen onderweg versnaperingen en rookgerei toe.
En de krant van Arts, de Nieuwe Tilburgsche Courant, deed, als goed dagblad, ook een duit in het zakje en schreef op 25 juni: "Te Tilburg zelf weet men van de zaak zeer weinig af. Daar loopen de dwaaste praatjes; zoo bijv. dat de abt de monikken wegjaagt, terwijl zij integendeel tegen zijn wil het klooster verlaten......"
Het tweede deel volgt. Overigens: de titel van dit artikel, "De Trappistenkwestie" heb ik overgenomen uit Artse krant van 12 juli 1909.
Anton van de Wiel
De afbeeldingen: 1. Schilderij van Henriëtte en August Knip uit 1835 van De Schaapskooi, het eerste onderkomen van de Trappisten.
2. Dom Willibrord Verbruggen
