644 buurtwinkeltjes

• Datering van het voorwerp: 1900-1940

Het adresboek uit het willekeurige jaar 1928, dus de tijd van onze (over)grootouders, geeft een aardig inzicht in het aantal en het soort buurtwinkeltjes dat er toen was in Tilburg met zijn ca. 70.000 inwoners en 17.000 huishoudens.
Toen moest de getrouwde vrouw, die volgens de regels niet buitenshuis mocht werken, heel wat tijd besteden aan het kopen van levensmiddelen. Zonder de luxe van een koelkast moest dat vaak dagelijks.

De melk werd traditioneel thuis bezorgd, want om de klant met lege flessen of pannetjes naar de winkel te laten komen was wel erg onpraktisch. Dus de melk werd thuisbezorgd, door de melkboer.(afb. 1) Zestig Tilburgers stonden er geregistreerd als melkventers, die per dag dus een honderd-tot-tweehonderd klantjes te bezoeken hadden. (afb. 2 & 3)

Niet altijd goedkoop maar wel zo gemakkelijk was het als de bakker en de groenteman met de kar bij je door de straat kwam. Soms belden die aan maar meestal moest je opletten of je hun bel kon horen.
Het was minder gebruikelijk om een kruidenier langs te laten komen, maar dat kon ook. (afb. 4) Wel vaak een week van tevoren als hij zijn boodschappen bij je thuis bezorgde, hem je boodschappenboekje meegeven met de boodschappen voor volgende week. Dus een kwestie van tijdig de gezinsmaaltijden inplannen.

Maar de meeste huisvrouwen gingen toch bijna dagelijks naar het buurtwinkeltje voor de boodschappen en het sociale contact. Van die buurtwinkeltjes waren er 644 (!) in Tilburg, zoals bakkers, slagers, kruidenierswinkels, winkels voor groente en fruit en winkels voor de kaas, vis en‘comestibles', oftewel de fijne etenswaren.

De bakkers
Er waren hier in 1928 totaal 181 bakkerswinkels, waarvan 33 banketbakkers met ieder hun eigen specialiteit.(afb. 5 & 6) Met 400 straten in de bebouwde kom moest je hoogstens een straatje om, om een bakker te vinden. Men wist ongetwijfeld van het leven te genieten met 33 banketbakkers op ruim 70.000 inwoners, terwijl we nu maar negen banketbakkers hebben op ruim 200.000 inwoners!

De slagers
Slagers waren er zelfs nog meer dan broodbakkers, 152 t.o.v. 149. Ook een slager was er dus dichtbij te vinden.
De meest fameuze van onze Tilburgse slagers was ongetwijfeld, de al ruim honderd jaar bestaande slagerij Lejeune, Willem II-straat 84. Met name rond de feestdagen kon heel Tilburg de etalage bewonderen die steeds een nieuw thema toonde. (Afb. 7 & 8)
In april 1916 meldde de Tilburgsche Courant:
‘Traditiegetrouw togen vele Tilburgse mensen op Witte Donderdag richting Willem II straat, om de Paasetalage van slager Leo Lejeune te bewonderen. Zonder bijbedoelingen had deze slager een voorstelling gemaakt van de blijde thuiskomst van een soldaat, die toch nog verlof had gekregen. De militaire autoriteiten namen hieraan echter aanstoot en gelasten sluiting van de etalage.'

Koloniale waren
Bij de 131 winkels in kruidenierswaren, stond er bij de eigenaren vermeld ‘in koloniale waren'.(afb. 9 ) Dat klonk ongetwijfeld aantrekkelijker als beroep dan simpelweg kruidenier. Het accent lag dan ook op thee, koffie, rijst en soms tabak, naast de grutterswaren als gedroogde peulvruchten.

Groente, fruit en aardappelen
Tilburg was bekend om zijn vaak kleine huizen, maar ook om zijn diepe tuinen, de traditioneel moestuinen. Hier kon men, en met name ‘moeder de vrouw', veel van de eigen groente en aardappelen kweken. Toch waren er in 1928 totaal 106 winkeltjes te vinden voor groente, fruit en aardappelen, om in de aanvullende behoefte te voorzien. (Afb. 10)

Kaas, vis en comestibles
Nog 74 winkels hadden de fijnere etenswaren als assortiment. Deze duurdere etenswaren kwamen zeker niet wekelijks bij iedereen op tafel.
Gelukkig dat er in de Boomstraat op nummer 41nog zo'n ouderwetse ‘HANDEL IN KAAS EN VISCH'-winkelgevel bestaat. (afb. 11 )

Afb. 1. Melkboer J.M.D. Hoof (1891-1984), Herstalsestraat 296,
die een beugelfles gepasteuriseerde melk overhandigt. (Beeldonline 048444, 1926)

Afb. 2 & 3. Advertentie uit 1928 en foto van een hond met een reeks hondenkarren van de melkinrichting van Janus v.d.Ven (1897-1981), Sophiastraat 18a, uit de verdwenen wijk Koningswei. (Beeldonline 024121, 1930)

Afb. 4. Een aantal van de toen zo populaire T-Fordjes als opvolgers van de hondenkarren en bakfietsen. Deze Fordjes zijn van Emiel de Bruyn (1883-1943) in ‘koloniale waren' aan de toenmalige Bosscheweg 224. (Beeldonline 036202, 1923)

Afb. 5. Nieuwlandstraat 50 met Eduard Smulders (1865-1950). De winkel had de naam 'In de Oude Ster' wat ook zijn handelsmerk was. (Beeldonline 010180, 1915)

Afb. 6. Advertentie uit 1928 van de elektrisch bakkerij v.Erven-v.Dommelen, gespecialiseerd in honingmoppen (!). Elektrische bakkerijen ontstonden vanaf 1911 als opvolgers van de stoombroodfabrieken.

Afb. 7. Van L.J.M. Lejeune (1880-1958), ‘De nieuwe varkensslagerij' in de Willem II-straat. (Beeldonline 035277)

Afb. 8. Jaarlijkse feestetalage van Leon Lejeune met hier als thema ‘Weer of geen weer Le Jeune's vleeswaren brengen altijd weer zonneschijn'. (Beeldonline 040231)

Afb. 9. Advertentie uit 1928 van ‘De rozenboom' uit de Heuvelstraat.

Afb. 10. Groente- en fruitwinkel van H.v.d.Water (1863-1934), Tuinstraat 84, rond 1920.

Afb. 11. Boomstraat 41 nu. Nog bestaand winkelpand uit 1912 van Henricus van Kasteren (1867-1935).