Mieke-Nelie van der Heijden
- Datering van de gebeurtenis: circa 1910 tot 1970
Piet de Gruyter & Zonen: én betere waar én tien procent
Verdwenen middenstanders ...
In de hoogtijdagen van de grootgrutter - ofwel kruidenier - van Piet de Gruyter & Zonen telde de winkelketen in de jaren 50 en 60 vele winkels in het hele land. Alleen al in Tilburg waren er acht winkels, wellicht nog meer. In mijn herinnering waren die winkels allemaal binnen de Ringbanen te vinden, in grote panden. Meestal op de hoek van de hoofdstraten in alle wijken en parochies. Markante winkels van binnen en van buiten. Een markante en herkenbare architectuur (zie foto 1, Gasthuisring 9a). Met verkooptechnieken (tactieken ?), reclameacties en slogans, iets nieuws in de grutterwereld. Albert Heijn werd er later groot mee.
Winkels met veel blinkend koper, mooie tegeltableaus, kroonluchters en mooie houten voorraadbakken. Luxe winkels met bediening: veelal jonge dames, die uiterste vriendelijk en voorkomend waren. Als ze gingen trouwen, stopten ze toen nog met werken ! Het meest markant vond ik als kind de geur als je de winkel binnen kwam: versgebrande koffiebonen, de geur van verse koekjes en beschuit. En natuurlijk het snoepje van de week: elke week voor de kinderen een ander klein cadeautje. Klantenbinding !
De moeders lokte Piet de Gruyter met de slogan ‘En betere waar én tien procent'. Omdat de winkel alleen eigen merk-produkten verkocht, was het overigens moeilijk om de prijzen met andere winkels te vergelijken, heb ik horen zeggen.
Piet de Gruyter begon in 1818 in Den Bosch en zat daar tot de sluiting in 1971. Het begon met de verwerking en verkoop van grutterswaren, zoals peulvruchten, zaden en granen. Met zoon Louis erbij in de loop van de 19e eeuw werd er uitgebreid: eigen koffiebranderijen bv. De koffie en thee van De Gruyter als van ‘excellente' kwaliteit, echt waar. Met de derde generatie - de zonen Lambert en Jacques - werd het imperium nog verder uitgebreid in de 20e eeuw. In 1913 waren er dertien winkels, vooral verspreid over de vier grote steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht. Maar sinds 1910 ook één in Tilburg: op de hoek Oude Markt, Heuvelstraat nummer 111 (nu: Van Leest, Free Record).
Uit de jaren 50 herinner ik me de volgende winkels van De Gruyter, verspreid over de hele stad. De meeste mensen gingen natuurlijk naar de dichtst bijzijnde winkel:
Besterdplein 13 (nu schoenen Van Kerckhoven) (foto 4, rechts op de hoek)
Bredaseweg (nu Turks Theehuis)
Gasthuisstraat 9 A (nu Gasthuisring, Landschapsarchitect)
(foto 6, rechts textielfabriek A&N Mutsaerts)
Goirkestraat 81 (later Sylphide, nu studentenhuis) (foto 5)
Hertogstraat 60 (nu Bakker Van Iersel)
Heuvelstraat 1 (was Australian IJs) (foto 2)
Heuvelstraat 111 (de oudste, sinds 1910, nu platenzaak) (foto 1)
Korvelseweg 124 (hoek Nieuwstraat, later Rabo-bank).
De jaren 50 en 60 waren de hoogtijdagen. De neergang kwam eigenlijk, omdat De Gruyter & Zonen de omslag naar de ‘moderne' supermarkt niet wilde maken. Men wilde vasthouden aan de eigen productie en eigen merken. Unilever heeft nog geprobeerd een helpende hand uit te steken rond 1970, maar dat mocht niet baten.IN 1971 nam SHV (ofwel Macro) heet noodlijdende bedrijf over. Het verlies was toen 40 miljoen gulden per jaar (omgerekend: 18 miljoen euro).
Van de Tilburgse winkels van De Gruyter is alleen in de Gasthuisring 9a nog een voorbeeld te zien, compleet met de mooie tegelmozaieken en naambord: Piet de Gruyter & Zn. (foto 5)
De foto's 7, 8 en 9 zijn rond 1936 gemaakt door Frater Victorinus van Gisbergen (1878-1944) van het interieur van de winkel in de Gasthuisstraat (nu Gasthuisring). Zij waren bedoeld door het schoolboekje van zijn collega-frater Victor van Nispen, dat de titel had 'Je Taalboek'. Daarin stond allerlei informatie voor kinderen over het 'dagelijkse leven', zoals winkels en fabrieken.
Foto:s RAT
Mieke-Nelie vd Heijden
