Anton van de Wiel
- Datering van de gebeurtenis: 1785 - heden
Als ge in Tilburg het woord "kenaol"opvangt, dan is het wel zeker dat het niet gaat om het Suezkanaal of het Panamakanaal. Nee, het gaat dan over het Wilhelminakanaal. Nou, we laten ons verhaal daarover beginnen in 1785, toen een "Meijerijenaar die het goed met het vaderland meent" in een boekje het plan verdedigde, om een kanaal te graven langs de zuidelijke grens van Staats - Brabant (dus Noord - Brabant), vanaf Maastricht tot aan de Schelde.
Er is heden wel wat acrobatiek voor nodig om de Brabantse zuidgrens bij Maastricht te laten beginnen, maar dat kon toen nog. Want Maastricht was administratief bij Staats-Brabant ingedeeld.
Zo'n kanaal had, volgens onze Meijerijenaar, voor het land strategische betekenis, en voor de ontginning van de hei was het ook van belang. Hij was duidelijk zijn tijd een eeuw te ver vooruit.
Blijkens een publicatie van de gemeente Tilburg was er toch wel in 1794 bij de Oude Warande te Tilburg een stuk kanaal afgebakend, maar het waren toen rumoerige jaren (de Franse tijd) en plannen bleven plannen.
Een jaar of vijftien later, in 1809, zegde koning Lodewijk Napoleon een kanaal toe van Tilburg maar 's Gravenmoer, maar deze broer van Napoleon had ook al niet het eeuwige leven, noch biologisch, noch politiek.
Twintig jaar later, in 1829 was het koning Willem I, die, op doorreis naar Brussel, als koninklijke gast in Tilburg terechtkwam. Ook hij werd door de Tilburgers aan zijn jasje getrokken, en waarachtig, men begon een paar maanden later met opmetingen voor het kanaal Tilburg - 's Gravenmoer. Maar deze keer waren het de "woelzieke Belgen" die roet in het eten gooiden, met hun herrie en gedoe in 1830, en wederom werd het kanaal uitgesteld !
Maar toen kwam onze Willem II..... Nou, als het bij hem ook niet zou lukken, dan lukte het nooit. In 1848 gaf Willem II inderdaad opdracht voor een kanaal van Tilburg naar het riviertje De Donge, met aanleg van kunst- of vloeiweiden, en een zijtak tot nabij Riel.
Met het voorbereidende werk werd begonnen en toen sloeg het kanaalduiveltje weer toe......en Willem II overleed plotseling in Tilburg......en het werk aan het kanaal viel weer stil.
Wederom volgden er jaren van plannenmakerij, tot in 1879 de Provinciale Staten voorstelden een kanaal aan te leggen van de Zuid Willemsvaart, over Tilburg, naar het Hollands Diep. En toen bleef de zaak alweer steken en gebeurde er een tiental jaren niets........
Op 10 juni 1890 werd er een plan gepresenteerd en werden er financiële toezeggingen gedaan. Onder andere zegde Tilburg fl. 500.000,- toe. De provincie stapte naar Den Haag en op 17 juni 1905 werd de benodigde wet aangenomen. Het Wilhelminakanaal - de naam was er tenminste al - kon gegraven worden !
Het ging allemaal wel met grote moeilijkheden gepaard. Maar het eerste traject, Geertruidenberg - Oosterhout werd aanbesteed in 1909 en in 1919 werd Tilburg bereikt. Op 19 februari 1919 arriveerde het eerste schip in onze stad ! De los- en laadplaats Lijnsheike werd opgeleverd op 1 mei 1919 De Piushaven werd aanbesteed op 9 september 1921. De aanleg had voor een groot deel plaats gevonden in de mobilisatie- en crisistijd. Ook veel Belgische vluchtelingen hebben eraan meegewerkt.
De totale kosten, aanvankelijk geraamd op 7 ½ miljoen, bleken uiteindelijk 24 miljoen te bedragen. De invoering van de 8-urige werkdag was ook al weer zoiets. Verschillende aannemers dienden hierom eisen tot schadevergoeding in, en de staat draaide overal voor op.......
Maar op 4 april 1923 werd het hele kanaal voor de vaart opengesteld. Heeft het aan de economische verwachtingen voldaan ? We hopen en vertrouwen erop, want er wordt alweer gezanikt en gezeurd........ Voor de stadsuitbreidingen naar het noorden en het oosten zou het Wilhelminakanaal altijd een lastige belemmering geweest zijn.......
Het is ook nooit goed ! Maar, iets positiefs: het kanaal gaat tussen Dongen en Tilburg in de komende jaren verbreed en verdiept worden, zodat Tilburg - thans bereikbaar voor schepen tot 650 ton - bereikbaar wordt voor schepen tot 1350 ton. Zo werd in november 2007 besloten in overleg tussen het Ministerie (van Verkeer en Waterstaat) en de gemeente Tilburg. Met de werkzaamheden zou een begin worden gemaakt in .....2011 !
In december 2011 startte de gemeente Tilburg een lobby om het Wilhelminakanaal, tot het bedrijventerrein Loven bereikbaar te maken voor grote containerschepen. Kosten: 17,5 miljoen. Hoe ? Uit aanbestedingsvoordeel.....(Hé, daar had ik nog niet aan gedacht !).
Wie riep daar dat in 2011 met het werk zou worden begonnen ? Ho, ho, ho, roep nou niet allemaal door elkaar.........
Maar laatst, in april 2012 las ik in de krant dat volgend jaar, in 2013 begonnen wordt met het verbreden en uitdiepen van het kanaal. Er is 73 miljoen beschikbaar, waarvan 52 mln vanwege de overheid en de gemeente en de provincie ieder voor 10 mlj. Er komt ook een nieuwe sluis, en in 2016 moet de zaak klaar zijn.
Het kanaalduiveltje is goed bezig geweest....... Misschien rustte er een vloek op het kanaal, wegens al dat gemengde zwemmen daarin, na de oorlog, dat spijts alle politielaarzen en pastoorstogen van Tilburg, onuitroeibaar was ? Maar Tilburg heeft nu (hoop ik) zijn vagevuur gehad. Thans begint het feest van de verwezenlijking !
Anton van de Wiel.
Voornaamste bron: Nieuwsblad vh Zuiden 21 febr. 1979, 18 juli 1991, 29 mei 1996 19 dec.2011, 17 april 2012
De afbeeldingen: 1. De opening van het kanaal rond 1920. 2. Het kanaal. 3. Langs het kanaal.4. Bedrijventerrein. 5. Brug Lijnsheike. 6. Opgeblazen brug. 7. Spoorbrug
Tilburg Wiki
