Mieke-Nelie van der Heijden
- Datering van de gebeurtenis: 1924-2010
Diverse cafes stonden er vanaf 1924 rond de Piushaven.
We richten ons in dit verhaal vooral op Havenzicht, ook de naamgever van het boek dat in 2011 over de piushaven verscheen HAVENGEZICHTEN
Van Havenzicht tot Burgemeester Jansen
Eén van de eerste gebouwen aan de nog jonge Piushaven was in 1924 café Havenzicht op wat later nummer 22 zou worden. Wie stonden er van 1924 tot 2011 achter de tap?
Familie Roestenberg (1924-1938)
Het begon met Harry Roestenberg. Zoon Ad: "Eigenlijk zou ome André het gaan doen. Maar zijn verkering ging uit en daarom nam zijn broer - mijn vader - het over en gingen wij boven het café wonen. Daar ben ik in 1927 geboren. Naast het kroegwerk deed mijn vader er van alles bij; zo had hij een eigen zand- en grindhandel, was zelfstandig controleur voor Kalfus en scheepsbevrachter in loondienst voor de Gebroeders van Raak en de Regenboog." In 1938 kocht brouwerij de Drie Hoefijzers (later: Breda Bier, Skol en Oranjeboom) het café en verhuisden de Roestenbergs naar de Hoevense Kanaaldijk.
Ad: "Als het goed is, staat er in Havenzicht nog een kleine keu van mij. Ik heb daar leren biljarten. Verder herinner ik me nog de oprichting van accordeonvereniging Apollo in 1936."
Familie Kamminga (1938-1987)
De Kamminga's streken er op 16 februari 1938 neer. Tegen de zin van de toen 16-jarige Leo die goed werk in Waalwijk had: "Mijn vader was hofmeester op een schip dat vooral boeren van 's-Hertogenbosch naar Rotterdam bracht om daar hun waar te verhandelen. Door de snellere vrachtwagens werd hij brodeloos. We belandden hier via ome Jan en tante Lien die café Het Schippertje aan het Wilhelminapark uitbaatten."
Tijdens de bezetting in de Tweede Wereldoorlog dreigde tewerkstelling en dook Leo onder boven het café: "Er kwamen regelmatig Duitsers. Meestal voor een biertje, maar dat wist je van te voren niet. Het kon ook een razzia zijn. Mijn moeder heeft daar erg onder geleden. Toen ze in 1950 stierf, kon mijn vader het niet meer aan. Mijn broer had geen zin in kroegwerk. Ik wel. Zo namen Tiny - met wie ik in 1947 was getrouwd - en ik Havenzicht over." Snel kwam er leven in de zaak. Te beginnen met het biljart. Leo liet bij de kleine ‘2.30'er' twee ‘2.80'ers' plaatsen. Met drie biljarttafels rijk vonden zeven biljartverenigingen onderdak. Op dinsdagavond speelde de eigen dertigkoppige club, op zaterdag de jeugd en geregeld waren er (inter)nationale wedstrijden.
Dan het carnaval. Hoewel de optocht pas in 1965 werd toegelaten, kende Havenzicht vanaf 1964 een carnavalsvereniging: De Watergeuzen. Verder had het café een eigen elftal. Na elke winstpartij gaf Leo een rondje: "Eén keer was ik niet snel genoeg en jonasten de voetballers me de haven in." Vaste klanten door de week waren havenarbeiders, winkeliers uit de stad en schippers. In het weekend kwamen buurtbewoners. "Op zondagmorgen was het vaak volle bak met toepen, hoogjassen, bonaken*, biljarten en dobbelen. Je had bijvoorbeeld Basje de Hond die met zijn solex geregeld in het water belandde want dat was ‘zo'n mooie, spiegelgladde weg'. Zijn vrouw haalde hem ook weleens op en dan riep ze: ‘Is dun hond hier?'."
Vrijwel niemand wist dat Leo jarenlang zijn zieke vrouw Tiny verzorgde. Zij stierf in 1971. Het liefst was Leo er toen mee gestopt, maar hij ontmoette Gerrie. Ze trouwden in 1974. "De klanten lieten haar graag schenken; haar borreltjes waren voller. Van mij kregen ze de maat; dat randje zit er niet voor niks." Toch was het nooit hommeles. Gerrie: "Ik hou niet van dronken mensen en ook niet van pofklanten. Die hadden we maar eentje en die kon ik wel schieten. Als er onbekenden binnenkwamen, ging ik erop af en kregen ze pas als ze betaalden."
Terwijl Gerrie drank schonk en gehaktballen, saté, bierworstjes opdiende, hielp Leo weegklanten via het luikje rechts vooraan in het café. Auto's, bakfietsen, duwkarren, paard en wagen reden door de poort naast Havenzicht om hun lading op de brug te laten wegen.
Leo: "Na de oorlog kwam dit goed op gang, zeker na een advertentie in de krant. Van ‘s ochtends zes tot ‘s avonds acht passeerde alles: vette steenkool voor de textiel, hoogovenslakken, het erts voor de fundering van de Ringbanen, zand, grind, oud ijzer, papier, kunstmest, aardappelen, suikerbieten... Een aardige bijverdienste met soms driehonderd klanten per week waarvan er altijd wel eentje een borreltje verteerde. Mijn vader vroeg nog twee dubbeltjes per weging, ik liet per ton betalen. Zelfs Van Zaanen die de weg tussen Hilvarenbeek en Bladel aanlegde, ging akkoord met mijn tarieven." De weegbrug deed dienst tot 1987. Toen was-ie toe aan vernieuwing, maar daar pasten de Kamminga's voor want Leo wilde op z'n 65e stoppen. Dat gebeurde een jaar later.
* Bonaken = bij uitstek het cafékaartspel waarbij niet de winnaar telt, maar de verliezer, want die moet een rondje geven.
Familie Van de Mark-Hazelhof (1989-2005)
In 1989 vond de brouwerij een nieuwe uitbater: de 49-jarige Kees van de Mark - tot dan toe conciërge in buurthuis Korvel - met zijn 46-jarige Annie. Net als de Kamminga's woonden ze met hun kinderen ‘boven' en behielden ze het karakter van het kleine café aan de haven. Annie: "Iedereen was welkom, alle pluimages: buurtgenoten, passanten, verenigingen, waterrecreanten, carnavalsvierders, kermisklanten, een vergaderende wethouder met ambtenaren. Eens per jaar gingen we met de vaste klantenkring op reis met de bus, bijvoorbeeld naar Zeeland om te vissen."
Havenzicht was immer de thuishaven van clubs en verenigingen: voetballen, biljarten en vissen, kaarten, carnavallen en accordeonspelen. Ondanks het dartbord na het succes van Raymond van Barneveld, bleef een dartvereniging uit. Wel kwam er muziek. Soms live met de Revivals - de band waar Kees saxofoon in speelde - soms met de disco van dj-John, de oudste zoon van Kees en Annie.
De zondagse dansmiddagen trokken eveneens veel publiek, net als de kinderfeestmiddagen. "Geen probleem, plank op de biljarts en tafeltennissen maar." Toen de recreanten aanmeerden, verrees er achter het café een wc- en douche-unit met als extra service ‘wasje draaien' voor ƒ 1 want och, het verdiende zich wel terug met cafébezoek. Dat bewees een Zeeuwse schipper; de Tilburgse lekkernij Schrobbelèr fietste er bij hem zo goed in dat hij niet óp de loopplank maar ín de Piushaven belandde. "Onze zoon Victor heeft hem er - onder de groene smurrie - uit gevist. Een andere keer haalde Victor de krant toen hij Bruno redde, onze Mechelse herder. Het beest was zo geschrokken van vuurwerk dat hij klem was komen zitten tussen de unit en de muur van de buren.
De brandweer kreeg hem niet te pakken, Victor wel. Ook Tippy was beroemd. Hier frietjes, daar worstjes, bij de vissers een bak vol maden... ja, het was het hondje aan te zien." Goede zaken deden de Van de Marks tijdens carnaval als ‘d'n Opstoet' zich opmaakte, in de wintertijd met koek-en-zopie, tijdens de kermis en MariVin*: "We stelden twee bars op. Eentje vóór en eentje in de poort naast het café. Het liefst hadden we een permanent buitenterras gehad, een drijvend terras of restaurant op het water. Maar de gemeente wees onze aanvragen af."
Tot ieders verdriet werd Kees in 2002 ziek, zoon Victor hielp het café mee runnen. Maar toen Kees in 2004 stierf, zag Annie zich genoodzaakt te stoppen: "Met pijn in het hart. Victor heeft een gezin en ik heb te veel herinneringen."
* MariVin = Tilburg Water- en Wijnstad; driemaal door STT, Stichting Thuishaven Tilburg georganiseerd havenfeest. 1998, 2000 en 2002.
Eigentijds duo (2005-heden)
De een oud-student fotografie aan de kunstacademie, de ander een techneut, HTS'er. Erwin van de Velde en Daniël, Daan Meijer maakten in 2005 van hun hobby hun werk. Havenzicht stond te huur en de voormalige barkeepers van Polly waagden de sprong. Ze werden uitbaters. Maar eerst onderging het pand een grondige metamorfose: de voorgevel in oude luister hersteld, de verlaagde plafonds verdwenen, een eikenhouten vloer en één grote ruimte. Erwin: "Bijna alles hebben we eigenhandig gedaan. Tot de tapkast aan toe." De oude naam Havenzicht moest het ontgelden. Het werd Burgemeester Jansen - Tapperij aan de Piushaven. Daan: "Door de naam aan een persoon te ontlenen, schuif je letterlijk bij iemand aan. De échte burgemeester Jansen schijnt aan de wieg van de Piushaven gestaan te hebben. Ruim honderd jaar geleden."
Nóg meer veranderingen in de 21ste eeuw. De verenigingen en clubs van weleer vertrokken. Burgemeester Jansen werd een praatcafé zonder biljart, dartbord, tafelvoetbal of harde muziek. Gesloten tijdens carnaval maar mét een zomers terras, dertien biertjes op de tap, een veelvoud in de fles, appeltaart met slagroom en borrelhapjes. Erwin: "We mikken op de 25-plusser die een gastvrije, intieme, rustige sfeer zoekt en eventueel een kaartje wil leggen of een ander spelletje wil doen." Daan: "En ondertussen zien we de herinrichting van de haven positief tegemoet; aan al die nieuwe mogelijkheden op of om het water leveren we graag onze bijdrage."
Tekst Ida Spee
Uit: HAVENGEZICHTEN, Mensenverhalen rond de Tilburgse Piushaven - periode 1923-2023 ( boekuitgave Stichting Thuishaven Tilburg STT- 2011 - schrijfster Ida Spee. Fotograaf boek Gerdien Wolthaus Pauw en vele vele anderen .) - (nog) te koop bij Boekhandel Livius, Nieuwlandstraat 56. - Tot stand gekomen met dank aan vele vrijwilligers, donateurs en sponsoren, waaronder Stadsmuseum Tilburg, Prins Bernhard Cultuurfonds en Erfgoed Brabant (Provincie) -
- - - - - - - - - - - - - -
Foto's: RAT
Foto 1: Café Het Fortuin werd later Duizend Likeuren, op de hoek bij de brug Hoevenseweg (foto 1946)
Foto 2: Café Duizend Likeuren, een kunstenaarscafé, dat in 1972 werd afgebroken om plaats te maken voor Lips Wasserijen (foto 1970)
Foto 3: Café Havenzicht, het allereerste gebouw aan de Piushaven in 1924 gebouwd (foto 1925)
Foto 4: Nogmaals Café Havenzicht, in 1941 op de foto gezet
Foto 5: Nogmaals Café Duizend Likeuren (jaar niet bekend)
Van de café's aan de overzijde van de Piushaven - Café Lido, later Café De Swaantjes op de hoek Piushaven / Vendelierstraat - heb ik niet zo snel een foto kunnen vinden. Momenteel zit daar Tapijthuis Piushaven (2011).
- - - - - - - - - - - - -
