Dienstmeisjes

• Datering van de gebeurtenis: Honderd jaar geleden en daarvoor en daarna

Een (bijna) uitgestorven fenomeen : dienstmeisjes in particuliere dienst.

Honderd jaar geleden, maar ook daarvóór en nog lang daarna, kwam het evenwel in Tilburg veelvuldig voor. Zij het dat ze toen meestal 'dienstmeiden' werden genoemd, of dienstboden.

Alle fabrikanten, doktoren en veel middenstanders hadden er wel een of meerderen in dienst. Ze 'kostten' bijna niets en namen 'moeder de vrouw' veel werk uit handen. Was het niet om bij bezoek de deur open te doen en gasten te ontvangen, dan wel als kinderoppas of voor in de keuken, voor schoonmaakwerk of voor 'verstelwerk', noem maar op.

Mijn eigen moeder was er zo een. Zie de foto hiernaast: mijn moeder als meisje van vijftien jaar in 1911, dit jaar precies honderd jaar geleden. Uiteraard, met een mooie, pas gestreken schort.

Ze was toen in dienst bij 'Janssens van Buren', de familie van de gelijknamige wollenstoffenfabriek (aan de voormalige Gasthuisstraat) bij vele oudere Tilburgers beter bekend onder de naam 'Lauwke Tod'.

Ook de echtgenote van mijn jongste broer, onze Kees, 'diende' nog tot aan haar 'trouwen' als dienstmeisje bij dokter Van Iersel, een KNO-arts aan d'n Heuvel.

Heel vaak kwam het voor dat dienstmeisjes destijds 24 uur per dag in dienst waren en er dus ook sliepen. Ze 'leerden' er ook veel, heb ik vroeger dikwijls horen vertellen.

Wat zou het leuk zijn als ze ook zelf nog hun verhaal zouden (kunnen laten) vertellen, voorzover ze nu nog in leven zijn ......

Louis Sparidans, Grave

P.S. Ook pastoors in Tilburg hadden vaak een of meerdere dienstmeiden in dienst, pastoorsmeiden genoemd. Als regel: voor dag en nacht. Op afbeelding 2 (via BeeldOnline van het RAT) Jans van Beurden, tot 1918 als zodanig werkzaam op de pastorie 'Korvel'.