Anton van de Wiel
- Datering van de gebeurtenis: 1222 - 2011
Het Hasseltse kasteel lag aan de huidige Van Bijlandstraat op de latere fabrieksterreinen van Bernard Pessers. Het was door een gracht omgeven met een houten brug als toegang. Achter het kasteel lag, in een bos, onder een hoge beplante heuvel, een gemetselde ijskelder, zoals die toen gebruikelijk was voor het bewaren van voedsel. In het bos lag ook een visrijke vijver.
Het bezit van een heerlijkheid leverde inkomsten op, daarnaast hadden de Heren het recht bestuurders en ambtenaren aan te stellen (die daarvoor vaak ook nog eens netjes moesten betalen.....) en zich met allerlei dorpszaken te bemoeien. De inkomsten kwamen voor een deel uit de cijns die jaarlijks door de boeren betaald moest worden. In Tilburg moest dat op Sint Stevensdag (26 december) Dan waren er de inkomsten uit de windmolens van Korvel, de Veldhoven en de Heikant. Want de Tilburgers mochten geen meel of brood van buiten de heerlijkheid invoeren !
Voorts waren er de tienden, waarvan de opbrengst gedeeld werd door de Heer en de abdij van Tongerlo, die het grootste deel kreeg. Tilburg was met gouden ketenen gebonden aan die abdij, die ook het benoemingsrecht van de pastoors hier had.
Een sterk verhaal: Toen Gijsbert Van Hogendorp in 1754 aantrad wenste hij een "bienvenue", een welkomstgeschenk, van 1000 rijksdaalders. Het dorpsbestuur voelde daar niets voor en deed een tegenvoorstel: 110 dukaten als bienvenue. Van Hogendorp nam toen wraak door wat eigenzinnig te worden in zijn benoemingsbeleid - waardoor de bestuurders het doodsbenauwd kregen en zich toch maar wat vriendelijker tegen hun heer gingen opstellen......
In het algemeen was er in de 18e eeuw een toenemende irritatie tussen de "Heren" en de rest. Een irritatie die op het einde van de eeuw tot een revolutionaire explosie heeft geleid - maar dat is bekend.
De familie Van Hogendorp liet in augustus 1858, in Villa Nova aan de Heuvel, het kasteel met de bijbehorende bouw- en weilanden en twee hoeven, waaronder de hierboven vermelde Pijlijserhoef , publiekelijk verkopen. Het kasteel werd verkocht voor fl. 17.400,- aan Johannes van der Made, wijnkoper te Klundert. De gronden gingen naar verschillende eigenaren. De familie Pessers werd uiteindelijk eigenaar van de kasteelresten, die alle gesloopt werden.
De vijver was van belang voor de wolwasserij, de gracht werd door Pessers gedempt. De fabrieksschoorsteen van Pessers kwam op de plaats, waar eerder de voordeur van het kasteel was.
De statige beukendreef, die eertijds de toegangsweg naar het kasteel was, lag dus daar, waar heden de Van Bijlandstraat is. Jammer voor de huidige Kasteeldreef, die toch niet de echte kasteeldreef van toen geweest is......
Dat was dus het welbekende kasteel in de Hasselt. In het derde deel zullen we onder meer het andere Tilburgse kasteel, dat op Broekhoven, nader bekijken.
Wordt vervolgd.
Anton van de Wiel
Bronnen:
1. Pierre van Beek, Heemkunde artikelen in Cubra
2. A.J.A.C. van Delft, Heemkunde artikelen in Cubra
3. Henk Stoepker: Graven naar het kasteel van Tilburg
4. Van Heidorp tot Industriestad
5. Tilburg, stad met een levend verleden
6. Encyclopedie van Tilburg
De afbeeldingen:
1. De openbare verkoop van het kasteel in 1858
2. Het fabrieksterrein van Pessers, waar eerder het kasteel lag
