Vuurwerkramp

• Datering van de gebeurtenis: 1870-1940

De oudste Tilburgse advertentie voor vuurwerk is van 1 maart 1874 van bakker (!) J.H. Horsten aan het Smidspad, afb. 1, met als tekst:
‘Vuurwerk. De ondergetekende, ruim voorzien van alle soorten vuurwerk, beveelt zich bij de aanstaande feesten beleefd voor dezelve levering en afsteking aan. Alles aan lage prijzen.'

De aanstaande feesten waren de in mei 1874 geplande feesten ter gelegenheid van het 25-jarig koningschap van Willem III.
Nu zul je moeilijk nog bij een vuurwerkwinkel iemand kunnen inhuren voor het aansteken van je vuurwerk, toen blijkbaar wel.

Ook hier in Tilburg hebben we vuurwerkrampen of bijna rampen gehad. Dat soort ongelukken ontstonden het hele jaar door want vuurwerk was niet alleen eind december, maar het hele jaar door te koop voor feestelijke gelegenheden als jubilea en verjaardagen, met name de koninklijke verjaardagen.
Hier drie trieste/opvallende Tilburgse rampen.

1. Zaterdag, 19 juni 1875, Smidspad.
Zaterdagsnamiddags circa 4 uur is er brand uitgebroken bij de bakker en vuurwerkmaker J. Horsten, op het Smidspad alhier, waarbij 4 woningen zijn vernield. Van de inboedels, uitgenomen van Horsten, is het grootste gedeelte gered. Naar men verneemt is de brand ontstaan door ontploffing van het vuurwerk, dat gereed was om de volgende dag bij een handboogschuttersfeest te Hilvarenbeek te worden afgestoken.

Dus een jaar na voorgaande advertentie ontstond deze ramp.
Een onvoorstelbare combinatie van beroepen. Een bakker als J. Horsten met zijn houtgestookte bakoven en daarbij werkzaam als vuurwerkmaker met het licht ontvlambare kruit! Zoals te verwachten komt de bakkerij van J. Horsten aan het Smidspad in het adresboek van 1879 niet meer voor.

2. Maandag, 31 augustus 1908, Heuvel
Maandagavond had op de kermis een incident plaats, dat gelukkig goed is afgelopen. Op de Heuvel bevindt zich een kraam van de firma Mols-van Iersel, die behalve zijn artikelen ook enig vuurwerk als sissers, voetzoekers, zevenklappers, enz. te koop heeft. Deze ontplofbare voorwerpen lagen in die kraam op een kist, toen opeens, waarschijnlijk door het wegspringen van een vonkje vuur een geweldige ontploffing plaats had, die op verre afstand werd gehoord.
Begrijpelijkerwijze ontstond hierdoor een paniek onder de omstanders en de bezoekers van da kermisvermakelijkheden. Men snelde naar buiten en verdrong zich om de plaats des onheils. Evenwel heeft niemand ernstige verwondingen bekomen, doch de onvoorzichtige koopman heeft proces-verbaal gekregen.

Twee maanden eerder had deze bekende Tilburgse firma voor huishoudelijk artikelen Mols-v. Iersel bijgaande advertentie geplaatst, afb. 3, waaruit blijkt dat de winkel toen gevestigd was in de Molenstraat tegenover de Wilhelminaschool,
afb. 4, RAT-10977.

3. Donderdag, 31 december 1937, Heuvelstraat
Donderdagavond goed zeven uur heeft zich in de Heuvelstraat in de zaak van de firma J. van Nunen-Boes een niet alledaags ongeval voorgedaan, n.l. een ontploffing in een partij vuurwerk, welke een paniek onder het publiek veroorzaakte.
Op gemeld tijdstip bevonden zich in de winkel drie jongens uit Gilze-Rijen, welke ieder een doosje Bengaalse lucifers gekocht hadden. Een hunner, de 13-jarige M. W., heeft in de winkel boven een bak met vuurwerk een lucifer aangestoken, waarvan een druppel in de bak terecht kwam met groot gevolg. Een stukje vuurwerk vatte vlam, dit stak weer een ander aan en in een minimum van tijd sprongen zevenklappers, vuurpijlen en vele andere vuurwerkartikelen in wilde en onberekenbare capriolen, die vergezeld gingen van de nodige rook en lawaai, door de winkel tot zelfs tegen het plafond. Het was er een leven als een oordeel. Tot overmaat van ramp sprong een klapper In de etalagekast, waar, juist met het oog op oudejaarsviering, een flinke partij vuurwerk lag opgestapeld. Toen begon het spektakel pas goed.
Er barstte een fusillade los alsof men in Spanje was. Knalbommen vlogen door de spiegelruiten de straat op, hetgeen niet alleen in de winkel, maar ook op straat een ware paniek veroorzaakte. Het publiek wist niet wat er eigenlijk aan de hand was, maar vele schenen wel te menen, dat het vege lijf moest geborgen worden, omdat er geschoten werd. Men vluchtte naar alle kanten weg. Sommigen waanden zich eerst veilig toen zij bij de Willem-II straat ‘het hoekje omwaren.'
Een juffrouw viel van de emotie flauw en moest in een naburige zaak worden binnengedragen, waar ze echter spoedig weer opknapte. Toch moest ze per taxi weggebracht worden.
De knalpartij, die vergezeld ging van een flinke rookontwikkeling, was in de verre omtrek te horen en lokte vele nieuwsgierigen. Dat het publiek, hetwelk zich in de winkel bevond, alsmede het personeel in de schrik deelde, laat zich begrijpen. Vooral de eigenaar der zaak was danig overstuur.
Het personeel, dat zich op de bovenverdieping bevond, heeft via een brandladder het bedreigde pand verlaten.
Met behulp van buren slaagde men er ten slotte in - toen het ergste geknal was afgelopen - de brandende papierresten met emmers water te doven, zodat de brandweer, die maar even met drie spuiten ter plaatse verscheen, omdat er „groot alarm" gemeld was, niet meer behoefde op te treden. De G. G. en G.D. verscheen ook al met twee ziekenauto's op de ‘plaats des onheils', maar gelukkig waren er geen slachtoffers te betreuren.
In de winkel zag het er intussen fraai uit. Twee etalages, waarin zich, behalve het vuurwerk o.a. ook nog gemakkelijk brandbare feestartikelen bevonden, bleken één ruïne, twee spiegelruiten waren stuk, terwijl ook de glas-in-loodramen daarboven een gat vertoonden. Voorts werd op de toonbank, waar de eerste bak vuurwerk tot ontploffing kwam brandschade aangericht.

Afbeelding 5 (RAT-11286) toont de gevel van van Nunen-Boes in 1934, dus nog in onbeschadigde toestand.

En nu maar hopen dat het hier voorlopig bij blijft !