Anton van de Wiel
- Datering van de gebeurtenis: 1890 - 2010
1. Het project
De eerste telefoonbezitter in onze gloednieuwe straat in Enschot, ruim 40 jaar geleden, was een vriendelijke, duur uitziende Mevrouw, die in een vrijstaand huis woonde, en mij eens kwam halen voor een dringend telefoontje, dat voor mij daar binnengekomen was. Een paar jaar later hadden we allemaal telefoon. Zo ging dat toen.
Npg eens 80 jaren verder terug - dus vanaf nu gerekend 120 jaar geleden was het pas echt elitair om hier een telefoon te hebben.
In 1882 besprak de Tilburgse gemeenteraad een tweetal concessie-aanvragen voor een telefoonnet. Natuurlijk begon de gemeente met het-nut-niet-inzien en het ging niet door. In 1884 werden er alweer twee aanvragen ingediend en - onder druk van particulieren - riep toen het Tilburgse college belanghebbenden op tot het maken van een offerte. Het was de Amsterdamse firma Ribbink van Bork en Co, die op grond hiervan aan de slag kon.
Het Tilburgse telefoonnet werd officieel geopend op 1 juli 1890, met 65 aansluitingen. Dat is, bijna op de dag af, dus 120 jaar geleden. De centrale was ondergebracht in het stadhuis en om een verbinding tot stand te brengen moest de telefoniste een 10-tal handelingen verrichten.
2. De abonnees
Op de lijst van 65 abonnees in 1890 stonden namen als......wat dacht je ?.......Van den Bergh Krabbendam, P.F. Bergmans, Gebr. Diepen, Van Dooren (3 x), Eras, Hubert Meelis, Mutsaerts en Zn., Pessers (2 x), Piron, Van Spaendonck en Zn., Sträter (2 x), Swagemakers (3 x). Kortom, een gezellig wij-clubje.
Afgeschoten door een Teletijdkanon, zou je daartussen aan tafel eens terecht moeten komen, om dan de gesprekken te kunnen volgen.....Ergens pikte ik op dat de Heren nogal eens over PAARDEN spraken. Dat dacht ik al. Dat doen ze tegenwoordig ook alweer meer en meer (en over golfen !), en dat is niet goed. Er moet weer eens wat gebeuren in de wereld (maar niet te erg s.v.p.).
Maar, ter zake, het was een gezellig clubje. Het vrouwvolk ging ook gezellig bij elkaar op de thee. En op dit punt ontstond een, inmiddels alweer oud, Tilburgs grapje, over de fabrikantenmevrouw, die trots haar nieuwste aanwinst uit Parijs liet zien - naar achteraf bleek, gemaakt in de fabriek van Meneer, en toen naar Frankrijk geëxporteerd !
Ik dwaal telkens af........ik wilde maar zeggen: wat was het leuk dat we vanuit ons knus-statige fabrikantenhuis in onze Spoorlaan, onze Willem IIstraat of onze St. Josephstraat elkaar nu voortaan konden bellen !
3. Het vervolg
De Tilburgers mochten bellen van 8 tot 21 uur op werkdagen, en gedurende 3 uren, verspreid over de dag, op zondag. De zaterdag werd in die sobere tijd nog als werkdag gezien. Na 21 uur kon men - alleen in "hooge noodzakelijkheid" bellen naar het hoofdbureau van politie. En overigens was bellen in de eerste 10 jaren alleen mogelijk binnen de gemeente.
Na 6 jaren waren er 168 aansluitingen. Toen konden de abonnees een half jaar lang niet bellen door een storing, als gevolg van ijzelvorming op de, toen nog bovengrondse, draden. In 1915 waren er al 724 abonnees.
Toen B en W geen belang stelden in aansluiting op het interlokale net, bemoeide de Kamer van Koophandel zich hiermee. Ofschoon sommigen zich afvroegen wat nou het nut was van interlokaal bellen......In 1899 werd een telefooncel voor interkolaal- en rijkstelefoonverkeer geopend. In deze tijd kwam Ribbink van Bork met de tweede aanvraag voor verlenging van concessie en de aanleg van een interkommunale aansluiting.
Vergeefs. Maar toen in oktober 1899 een 29-tal ondernemers zich beklaagden over de telefooncel voor interlokaal contact, werd alsnog goed gevonden dat er een interkommunale aansluiting kwam.
Bij de technische aanpassingen die toen nodig waren, verhuisde de centrale in 1900 van het stadhuis naar een pand op de hoek van de Tuinstraat en het Tuinpad, dat in datzelfde jaar werd herdoopt in Telephoonstraat
4. De prille poezie van het mobieltje
Er moest een eeuw, de eeuw van de fantasieloze zwarte of grijze telefoon, voorbijgaan, toen de poezie ontlook van iets geheel nieuws. Ik ben zelf weliswaar te oud om mobieltjes leuk te vinden, of iets te snappen van de techniek, die er achter zit.
Marieke wel, want "je kunt onderweg ergens voor komen te staan". Vrouwen zijn gek op mobieltjes (als ik discrimineer, dan: mea culpa. Maar ik mag toch zeker wel één keer in mijn lange leven eens een groep discrimineren ?).
Afijn, het mobieltje. Het begon in de jaren 50 met de opzet van een semi-openbaar netwerk, gevolgd in de jaren 70 door de autotelefoon-netwerken, en van 1992 - 1998 met een semi-mobiel telefoonnetwerk: "Greenpoint". Toenemende miniaturisatie van de electronische componenten maakte het allemaal mogelijk.
In september 2009 waren er in het land 125 mobieltjes op iedere 100 mensen. Maar er is een nieuwe moeilijkheid: er schijnen gezondheidsproblemen rond het mobieltje te zijn, vanwege straling en zo. Ook bij ons in Tilburg hebben we al de nodige herrie gehad als in een of andere buurt een GSM mast moest worden opgericht. Want als er meer belangen zijn, zijn er ook meer meningen.
En in Wikipedia staat ook nog ergens dat mobiel-bellers - volgens een nieuwsbericht van Planet.nl - slomere hersens zouden hebben. Of dat te maken heeft met de vorige alinea weet ik niet, maar ik ontken het als vuige laster ! Hoewel ik zelf geen mobiel-beller ben.....
Anton van de Wiel
Bronnen o.a.: "De penetratie van telefoon en waterleiding in Tilburg rond 1900", doctoraal scriptie Thijs van Vugt, 1979.
"Honderd jaar telefonie in Tilburg", Brabants Dagblad 21-09-1990.
De afbeeldingen: een eeuw telefoon.
