- Datering van de gebeurtenis: Vanaf jaren twintig
In dit artikel wil ik verhalen over 82 jaar openbaar vervoer in Tilburg, te beginnen bij de Brockway Bus Maatschappij en via de BBA (vanaf 1947) eindigend met de diensten van "Veolia" (tot op de huidige dag, december
2008)
VOORSPEL; DE TILBURGSCHE BROCKWAY BUS MAATSCHAPPIJ
Na een korte periode in de jaren 20 van het eerste particuliere stadsbusvervoer, kwam het alleenrecht van het lokale busvervoer in 1926 bij de TBBM, een dochteronderneming van de Nederlandse BBM. Het bedrijf bediende drie lijnen: tussen de Laarstraat en de Heikant (De Schans), tussen de Broekhovenseweg en 't Goirke (Julianapark) en tussen de Bredaseweg en de Hasseltstraat. Door het aflopen van de zogenaamde concessietermijn moest de TBBM in 1933 haar dienst staken. Na het tijdperk "Brockway" kwam het monopolie van stadsbusvervoer bij de Stadsdienst Tilburg en vanaf 1947 bij de BBA.
BRABANTSCHE BUURTSPOORWEGEN EN AUTODIENSTEN (1947-2001)
De heer Van der Heijden (1914-1990) werkte vanaf 1937 als jong autobusmonteur bij de NV Stadsdienst in Tilburg, die in 1947 door de BBA is overgenomen. Hij heeft dus een groot deel van de geschiedenis van de Tilburgse "afdeling" van de BBA meegemaakt. In 1962 vierde hij met zijn gezin, echtgenote Jacq en de vijf kinderen zijn 25-jarig jubileum. Er werd een receptie aangeboden voor familie en collega's in Villa Desirée aan de Spoorlaan in Tilburg, waar de catering werd verzorgd door F. van Kempen, cuisinier (zie foto).
De BBA is in 1934 opgericht door overname van zes tramwegmaatschappijen. Het bedrijf nam vanaf 1937 nog twee tramwegmaatschappijen en diverse busdiensten over. Vanaf 1937 werd het personenvervoer door de BBA alleen nog met bussen verzorgd, niet meer met trams. Toch volgde het lijnennet bijna overal vaak de vroegere tramlijnen. In de provincie werkte toen ook nog een andere busmaatschappij, de "Zuidooster". In 1978 hebben BBA en ZO een aantal lijnen geruild, zodat toen de vervoersgebieden wat duidelijker werden. De oostelijke grens werd vanaf die tijd gevormd door de lijn Oss-Uden-Veghel-Eindhoven.
De busdiensten ten behoeve van de stad Tilburg werden in 1947 door de BBA overgenomen van de NV Stadsdienst, waarbij ook de lijn Tilburg-Goirle hoorde. Bijna alle personeelsleden gingen over naar de BBA. De BBA, met haar hoofdkantoor in Breda, verzorgde naast streekdiensten ook stadsdiensten in Breda, Tilburg, 's-Hertogenbosch, Helmond, Oosterhout, Oss, Roosendaal en Bergen op Zoom.
In Nederland kwamen de eerste autobusdiensten op gang na de Eerste Wereldoorlog. De allereerste "omnibus", bedoeld voor openbaar vervoer, ontstond al in 1662 in Parijs. Die stadsdienst maakte gebruik van paardenbussen. Het was zo'n succes dat in 1880 al ongeveer 800 bussen door Parijs reden. Steeds meer andere steden gingen dit voorbeeld volgen. Rond 1890 reden er in Londen 810 bussen: paardenomnibussen en stoomdiligences.
De heer Van der Heijden werkte dus vanaf 1937 bij de Tilburgse stadsdienst als autobusmonteur. Zijn diploma's had hij behaald op de Ambachtsschool en op bijscholingscursussen in de avonduren. Op de hoek Spoorlaan-Utrechtsestraat waren lange tijd zowel de kantoren als de werkplaats en garage van de BBA gevestigd. Dit was dus tegenover het huidige busstation van Veolia, naast het NS-station. Vanaf 1990 bevinden deze zich in de Fatimastraat.
Voor het personeel en hun gezinnen werd door de BBA goed gezorgd. In de jaren vijftig en zestig was er elk jaar in de schoolvakantie een busreisje voor kinderen van circa 5 tot 14 jaar. Drie of vier BBA-bussen vol jeugd en begeleiders gingen bijvoorbeeld naar Schiphol, naar een dierenpark of naar het strand: een dagje uit in een tijd, waarin dat nog niet zo gebruikelijk was. Een bijzondere dag, met lekker eten en drinken waaraan men veel mooie herinneringen overhield. Voor het personeel met aanhang was er elk jaar ook een uitstapje, zoals een dagje met de BBA-bus naar Brussel, naar het Atomium en Manneke Pis, naar het strand van Scheveningen en naar Volendam.
In 2001 is de BBA overgenomen door het Franse Connex en volgden veel ontwikkelingen. In 2006 werd Veolia Transport de vervoersmaatschappij in Tilburg, Brabant en vele andere plaatsen in het land.
HET VERHAAL VAN DE HEER PETER SCHIJVENS
Ook de heer Peter Schijvens (geboren op 26 mei 1944) werkte bij de BBA en wel als buschauffeur. Op zijn 35ste begon hij hier zijn carrière, maar had dit volgens eigen zeggen veel eerder moeten doen. Eerder was hij in dienst bij de firma's Heijnen en Van Riel. Vanaf zijn vroegste jeugd wilde hij chauffeur worden: een droom die uitkwam na zijn schooltijd, doorgebracht aan L.T.S. en Ambachtsschool. Hij herinnert zich levendig hoe hij tijdens zijn schooljaren op de Spoorlaan de bussen af en aan zag rijden en hoe hij toen al graag de bestuurder van een van die voertuigen wilde worden.
Alle lof heeft hij voor de BBA: een familiebedrijf dat goed voor zijn werknemers zorgde met een uitstekend personeelsbeleid waaronder vielen een ontspanningsvereniging en een personeelsvereniging. Er waren, zoals ook boven vermeld, leuke uitstapjes, ook voor kinderen van personeelsleden, bijvoorbeeld naar een bierbrouwerij of naar pretparken. Sinterklaas kwam ieder jaar in "Hoogardie" aan de Gasthuisring personeelsleden en hun kinderen verwennen.
Het leuke van zijn vak, dat hij nooit met tegenzin beoefend heeft, vond Peter de gezellige en plezierige contacten met zijn passagiers ("een praatje, een grapje") Dit was voor hem wel de hoofdmoot van zijn baan en hij weet ook enkele leuke anekdotes te vertellen, onder meer over een kennelijk verliefde jongeman die alleen nog de stelen van het schitterende boeket, bestemd voor zijn meisje, in zijn handen hield na klem gezeten te hebben met de bloemen tussen de achterdeur van de bus. Ook was het altijd lachen voor de chauffeurs als de bus de bocht moest nemen vanaf de Besterdstraat rechtsaf de Molenstraat in waarbij de appels en sinaasappels van de mensen, gekocht op de Besterdse markt, door de bus rolden.
In later jaren werden de trajecten van het busvervoer uitgebreid met de Reeshof en de Blaak, Berkel-Enschot en Udenhout.
Het bedrijf zorgde altijd dat de chauffeurs wisseldiensten hadden voor de afwisseling.
Ook is vermeldenswaard dat zondagsmorgens ouderen weleens op stap gingen met de bus om de nieuwe gedeelten van de stad te bezichtigen en de heer Schijvens fungeerde dan vaak als stadsgids voor hen.
Tijdens de laatste jaren van zijn dienstverband was er minder tijd voor een praatje. Vooral de jongeren zijn brutaler geworden en met de komst van de OV-kaart maken meer jongeren gebruik van de bus. Toch heeft de heer Schijvens nooit last gehad van conflicten. Hij is exact 25 jaar in dienst geweest bij de BBA: van 1979 tot 2004 en sinds vijf jaar met de VUT. Hij denkt vaak met veel plezier terug aan zijn prettige jaren bij de busonderneming.
Ineke Broeckx
