Anton van de Wiel
- Datering van de gebeurtenis: 1222 - 2011
In het eerste en tweede deel van dit verhaal hadden we het vooral over het Tilburgse kasteel in de Hasselt, waar de Heren van Tilburg en Goirle hun residentie hadden.
Maar het andere Tilburgse kasteel, dat van Broekhoven, is wel wat ouder, het moet een 700 jaar oud zijn. Volgens een Oisterwijkse schepenakte schonk Waltherus Bac de Baescot op 27 december 1309 de antiqua bona, oftewel de oude goederen van Broekhoven aan zijn zoon Wilhelmus Bac van Broekhoven. Lambert de Wijs vermoedt dat hier al in 800 (de tijd van Karel de Grote) een "vroonhoeve" gestaan heeft, bemand met de nodige horigen. En er was daar op Broekhoven nog een tweede omwaterd huis, rond 1600 eigendom van jonkheer Berthout Back, schout van Tilburg en Goirle
Het kasteel van Broekhoven is, bij gebrek aan wettige nakomelingen van Jan van Broekhoven (van de oude familie Bac) aan de vrouwelijke linie gekomen. Jonkheer IJsbrand van Merode was zodoende bij zijn overlijden in 1594 de eigenaar van het, in het gevecht tussen de Geuzen en de Spanjaarden in 1581, verbrande kasteel.
In het kohier van de 100ste penning, vastgesteld door schout en schepenen van Tilburg en Goirle, anno 1569, lezen we over het stenen huis te Broekhoven, met hoven en boomgaarden, "omgraven ende omwatert, toebehoorende joncheer Isebranden van Merode, ende dwelck nu tegenwoordelyck bij meesteren Willemen Janssen, priester, als concherge bewoont wordt ende voor den hondertste penninck mits redenen voorschreven......nyet".
Belasting hoefde dus niet betaald te worden. De geestelijkheid, de adel en de armen waren hier toen belastingvrij. Het was bijna correct geregeld !
Toen in juni 1581 de twee Tilburgse kastelen verbrand werden, bleef tenslotte van het kasteel Broekhoven niets over dan de fundering. Herbouw moet hebben plaats gehad tussen de jaren 1600 en 1675.
Uit de Tilburgse kohieren van 1675 tot 1755 blijkt, dat in 1675 als eigenaar van Huize Broekhoven voorkwam Jonkheer Matthijs van Cannaert, schout van de heerlijkheid Venloon (= Loon op Zand). Van deze ging het in eigendom over op zijn kinderen en kleinkinderen. In 1755, bij akte van 24 oktober, werd de eigendom van 't huis en bijbehorende landerijen door Jonkheer Engelbert Francois van Cannart d'Hamale, heer in Turnhout en Beerse, voor zich zelf en als gevolmachtigde van twee familieleden, overgedragen aan Johan van Hanswijk. De familie Van Hanswijk droeg het goed op het einde van de 18e eeuw over aan de familie Van Rijswijk, in de 19e eeuw ging het goed achtereenvolgens over aan de families Peijnenburg en Brouwers, en tenslotte aan de familie Kerstens (zie verder).
Rond de helft van de 18e eeuw raakte het huis in verval. In een huizenlijst, opgemaakt door Drost en Schepenen op 16 juli 1748 komt onder de kastelen en herenhuizen in Tilburg o.a. voor: "Item het huis te Broechoven, dog zij geweeten, dat hetselve seer is vervallen en door een boer bewoond wordt".
J.M.J. Kerstens, wethouden van Tilburg, liet de boerderij afbreken en, in 1904, op haar plaats, de villa "Huize Broekhoven" bouwen.
We hebben in Tilburg aan dit lange verhaal dus geen historisch kasteel overgehouden, zoals sommige andere steden en dorpen. Maar Tilburg heeft een deur, een echte kasteeldeur, waaromheen zich dezer dagen een gezellige soap afspeelt. De familie Donders (van Donders Interieur) bood de deur, uit het Hasseltse kasteel, gratis aan het Stadsmuseum aan. Maar zonder gebouw, depot, geld en collectieprofiel, kon het Stadsmuseum een aanbod als dit niet overnemen...... En nu schijnt ook de politiek er zich mee te gaan bemoeien. Hier komen we op terug !
Anton van de Wiel
Bronnen:
1. Pierre van Beek, Heemkunde artikelen in Cubra
2. A.J.A.C. van Delft, Heemkunde artikelen in Cubra
3. Henk Stoepker: Graven naar het kasteel van Tilburg
4. Van Heidorp tot Industriestad
5. Tilburg, stad met een levend verleden
6. Encyclopedie van Tilburg
De afbeeldingen:
1. Broekhoven
2. De twee Tilburgse kastelen werden in 1581 ingenomen en verwoest.
