Anton van de Wiel
- Datering van de gebeurtenis: 1222 - 2011
Het eerste kasteel in de Tilburgen werd gebouwd vóór 1222 in opdracht van Hertog Hendrik I van Brabant. Waar het gestaan heeft, daarover is men het niet eens. Het zou ridderhof Ten Dijck in Enschot, of Ter Borch in Oisterwijk geweest kunnen zijn.
Anderhalve eeuw verder, in 1387: hielp Paulus van Haestrecht, de Heer van Loon op Zand, zijn meesteres, hertogin Johanna van Brabant een beetje uit de nood. Hij schoot haar 4000 oude Vrankrijksche schilden voor, en kreeg daarvoor onder meer Tilburg en Goirle van de hertogin in leen.....Anders gezegd: Hij werd de Heer van Tilburg en Goirle.
Een van zijn afstammelingen, Jan van Haestrecht verwierf in 1477 van de gebroeders Gerit en Jan Back een huis, geheten "die sthenen camer"in de Hasselt. Maar begin 16e eeuw stierf de familie Van Haestrecht in mannelijke lijn uit. Margriet van Haestrecht trouwde met Robrecht van Malsen uit de Betuwe, en daarmee kwam het huis in de familie van Van Malsen.
Omwaterde huizen, dus huizen met een gracht erom, dat was - en is - toch iets bijzonders, vergeleken met gewone huis- tuin- en keukenhuizen, zoals dat van jou en van mij ! Tilburg heeft er totaal een vijftal gehad: het huis in de Hasselt, het huis Broekhoven, voorts, óók op Broekhoven, het huis van de familie Back, dan het huis Moerenburgh en de Pijlijserhoeve.
In mei 1581, tijdens de 80-jarige oorlog, verbrandden de Geuzen eerst het kasteeltje op Broekhoven (waar we het nog over zullen hebben). Daarna belegerden ze onder hun kapitein Nicolaas van den Berghe het kasteel in de Hasselt, dat in juni werd ingenomen. De Spanjaarden kregen wel vrije aftocht, maar dat kostte onze Tilburgse voorouders anderhalve ton bier......Ik denk daar nog met weemoed aan terug !!
Maar de Spanjaarden keerden terug en op 29 juni moesten onze Geuzen zich op hun beurt overgeven. De Spaanse commandant was zo iemand die niet van halve maatregelen hield, en hij liet het Hasseltse kasteel in brand steken. Beide kastelen waren nu verwoest. .
Rond de tijd dat het Twaalfjarig Bestand werd afgekondigd (na 1609) kocht Adriaen Van Malsen de hele heerlijkheid, tegen kwijtschelding van de pachtsom en 5000 gulden. Toen hij overleed, zonder vrouw en nakomelingen, ging zijn erfenis over op zijn zuster. Die was getrouwd met Anthony Schets Van Grobbendonck, die in 1629 de vestingstad Den Bosch verdedigde tegen het leger van Prins Maurits. Tevergeefs, zoals we inmiddels weten. Na de val van Den Bosch vertrok Van Grobbendonck naar de Zuidelijke Nederlanden.
In 1651 liet zijn zoon Lancelot zich als Heer van Tilburg en Goirle in het Staatse leenregister inschrijven. Hij verbleef nogal eens op het kasteel, de meeste van zijn kinderen zijn in Tilburg gedoopt.
Tot 1710 bleef het kasteel in de familie. De laatste Grobbendonck, Karel had grote schulden - deels van zijn vader geërfd - en hij moest de heerlijkheid van de hand doen. In 1710 werd het kasteel met toebehoren verkocht aan Prins Willem van Hessen-Kassel, luitenant-generaal bij de cavalerie, in dienst van de Republiek. Korte tijd later zou hij gouverneur van Breda worden.
Van de plannen van deze Prins Willem om het kasteel te verbouwen kwam niets terecht. Een rentmeester beheerde de bezittingen. Wel liet Prins Willem de Oude Warande aanleggen voor fl. 25.000,-.
In 1748 brandde het gebouw voor de helft af. Prins Willem verkocht nadien alles aan de graaf Van Hogendorp Van Hofwegen voor fl. 165.000,-. Die liet in 1755 het kasteel geheel herbouwen en ging zich persoonlijk bemoeien met de hele gang van zaken in Tilburg en Goirle. En dat heeft achteraf nog heel wat heisa gegeven......
Wordt vervolgd.
Anton van de Wiel
Bronnen:
1. Pierre van Beek, Heemkunde artikelen in Cubra
2. A.J.A.C. van Delft, Heemkunde artikelen in Cubra
3. Henk Stoepker: Graven naar het kasteel van Tilburg
4. Van Heidorp tot Industriestad
5. Tilburg, stad met een levend verleden
6. Encyclopedie van Tilburg
De afbeeldingen:
1. De Hasselt, met rechtsonder het kasteel
2. Het Hasseltse kasteel, gravure door H. Causé, plm. 1694
3. Het Hasseltse kasteel, pentekening, 1690, van Abraham de Haen
Tilburg Wiki:
