Henk van Mierlo
Naarmate de oorlog in het Belgische verhevigde,nam ook het aantal vluchtelingen toe dat in Nederland toevlucht zocht. De eerste opvang van de –vaak met de trein komende- Belgen was dus meestal op de grotere stations zoals Tilburg, Eindhoven Breda, Roosendaal , Bergen op Zoom en in Limburg Maastricht.
De Tilburgsche Courant van 30 september 1914 vindt dat het “Nederlandsch Comité tot steun van Belgische en andere slachtoffers “uitgebreidere maatregelen moet treffen om de Belgische vluchtelingen beter op te vangen.
Op 1 oktober spreekt zij er haar verbazing over uit dat er in dat comité, geen enkele vertegenwoordiging vanuit de zuidelijke provincies zit.
Ondertussen is er het “dagelijkse” leed van de vluchtelingen zoals te lezen in de oproep van Broeder Theof. Mercx , die op zoek is naar het lot van zijn medebroeders uit België en van de 27 kinderen uit het gesticht St. Barbara te Wetteren .
Hulp bij het verzenden van brieven wordt per advertentie aangeboden door iemand die naar België vertrekt en wel het een en ander mee wil nemen.
En daar is dan nog de arbeidsbeurs speciaal voor de vluchtelingen in het leven geroepen om hen aan een (tijdelijke) baan te helpen.
De afschuw wordt uitgesproken over die handelswijze van degenen die uit de ellende die de vluchtelingen al meemaken een slaatje proberen te slaan door een 100% hogere huur te vragen voor onderdak dan de gebruikelijke tarieven.
Ook nog een vreselijk relaas in de Nieuwe Tilburgsche Courant van 1 oktober 1914 over het lot van honderd(en) vluchtelingen die bij een bombardement van het station te Duffel om het leven kwamen.
En een dingende oproep van de Commissaris van Politie te Tilburg om in ieder geval opgave te doen van de huisvesting van Belgen, ook al is het familie.
Hieronder zijn de bewuste artikelen te lezen.
Tilburgsche Courant woensdag 30 september 1914
BELGISCHE VLUCHTELINGEN.
De stroom van Belgische vluchtelingen uit alle oorden van Noord-België blijft aanhouden. De trein van zessen bracht er verschillenden gisteravond, Hedenmorgen voerde de trein weer nieuwen aan en hedenavond wordt opnieuw een groot aantal verwacht.
Zoo goed en zoo kwaad ais ''t gaat "wordt den menschen hier en daar onderdak verschaft, maar we gelooven toch er op den duur door het Ned. Comité tot steun van Belgische en andere slachtoffers uitgebreider maatregelen zullen dienen genomen te worden voor het zuiden.
Een advertentie van diezelfde dag:
Iemand, die voornemens is einde der week België te bezoeken, belast zich gaarne met het mede nemen van boodschappen, brieven, enz.
Brieven om inlichtingen onder No. 191B bureau van dit blad.
En nog een advertentie:
Arbeidsbeurs
voor Belgische uitwijkelingen
AANBIEDINGEN :
Los werkman. IJzergieter. Koetsier.
Lettergieter en Monotype-leider tapijtwever. Waschmeester of Machinist
Kantoorbediende, bekend met Duitsch en wat Fransch.
Kindermeisje kennend Fransch en Duitsch.
3 Meubelmakers en een Wever.
Gelieve aanvrage te zenden aan: UITWIJKELINGEN-HULP GILDENBOND, TUINSTRAAT.
Nieuwe Tilburgsche Courant donderdag 1 oktober 1914
Belgische vluchtelingen.
Belgische uitgewekenen en vluchtelingen welke narichten weten te verstrekken over de Broeders van O. L. V. van Barmhartigheid en vooral over den toestand hunner huizen in België, worden beleefd en dringend verzocht deze narichten te zenden aan het adres: Eerw. Broeder Theof. Mercx te Oirschot N.-Br.
Vooral zullen hem zeer aangenaam zijn de berichten over hun gesticht St. Barbara te Wetteren bij Gent van de 27 kinderen zullen er zich wellicht op den Hollandschen bodem bevinden of nog aankomen.
Vooraf dankbaar.
Hoogachtend,
Broeder Theophilacte Mercx, (vluchteling)
Tilburgsche Courant donderdag 1 oktober 1914
Belgische uitgewekenen
Nu de oorlogsfakkel in noordelijk België wederom is ontbrand en de bevolking angstig heenvlucht, komen dagelijks honderden van, die ongelukkigen overal de Brabantsche grenzen over en, in de dorpen en steden, die het dichtsbij liggen, een onderdak en leeftocht zoeken.
Tilburg huisvest reeds een zeer groot getal dier uitwijkelingen en verwacht dat hun aantal in de eerstkomende dagen neg aanmerkelijk zal stijgen; — met het oog op het voortgezet, bombardement van Antwerpen.
Maar ook in verschillende andere plaatsen als: Bergen op Zoom, Roosendaal, Breda, Eindhoven houdt de stroom van vluchtelingen steeds aan.
Wijzen we er dan verder nog op, dat de meeste kleinere grensdorpjes over de geheele linie ais het ware overstroomd zijn met uitgewekenen, dan zal wel nu niemand willen ontkennen, dat Brabant zoo niet het leeuwendeel dan toch minstens een zeer groot deel, dier armen uit hun, vaderland gestootenen herbergt.
Niet weinigen dier uitwijkelingen zijn goeddeels zonder middelen van bestaan en ‘t is roerend om te zien, hoe de gastvrije Brabantsche bevolking, die menschen met raad en daad bijstaat.
Maar wanneer men nu let op het een en op het ander, dat Brabant zeer veel slachtoffers herbergt en voor niet weinigen hunner financiële steun noodig is,dan mag toch wel eigenaardig heeten, dat in het Nederlandsche Comité tot steun van Belgische en andere slachtoffers de provincie Noord-Brabant in ’t geheel niet vertegenwoordigd is.
Met alle waardeering voor het werk der enkele heeren hier en elders, die van het Comité de opdracht hebben Belgische uitgewekenen te helpen, komt het ons toch voor, dat vooral nu het getal toevluchtzoekenden zich steeds uitbreidt,de rijkst met vluchtelingen bedeelde provincie, toch minst genomen wei een enkele stem in, het algemeenkapittel mocht hebben.
Hoe komt het toch dal de wekelijkse steunlijsten zoo schaarsch met giften uit 't Zuiden bedeeld zijn?
Eenvoudig door gebrek aan een deugdelijke organisatie tot hulpverleening in, deze streken.
Laat het hoofdbestuur van het comité enkele personen uit de provincie Noord Brabant uitnoodigen, zitting te nemen in, dit comité en voorgelicht door die personen een sub-comité vormen voor Noord-Brabant, desnoods voor de drie zuidelijke provinciën.
Dan zal men inderdaad nog beter dan tot heden bet vooropgezette doel bereiken: steun te verleenen aan Belgische en andere slachtoffers.
Tilburgsche Courant donderdag 1 oktober 1914
BELGISCHE VLUCHTELINGEN.
Gisterenavond en hedenmorgen hebben de treinen uit Turnhout weer heel wat Belgische vluchtelingen hier aangebracht.
Het zijn meest lieden, vrijwel zonder middelen van bestaan, afkomstig uit Turnhout, Herenthals e.o. en verder personen uit Antwerpen, Diest, Namen, Aerschot, die reeds voor enkele weken naar Turnhout uitgeweken waren en nu, toen die angstwekkende mare van het verschijnen der Duitschers kwam, hun heil in een vlucht over de grenzen hebben gezocht
Een die gistermiddag Turnhout verlaten had, deelde ons mede, dat op dat ogenblik nog geen Duitscher in die plaats zich had vertoond.
Aan het station is het bij aankomst telkens heel druk van nieuwsgierigen, die getuigen willen zijn van da aankomst der arme vluchtelingen en uit hun mond de verhalen willen hooren van de ramp, die over hun zwaar bezocht land gekomen is…..
…..Intusschen werkt de groote menschen toeloop aan, het station, verkeersstremmend en daarom is door de autoriteiten besloten eensdeels den militairen te verbieden zich in den omtrek van het station op te houden en verder het stationsplein en de Spoorlaan zooveel mogelijk af te zetten.
Onmiddellijk na aankomst van den trein worden de vluchtelingen naar het gebouw van het Roode. Kruis aan de Spoorlaan geleid waar eerst een vaccinatie moet plaats hebben.
Zoodra dit is geschied stellen de comité-leden en de politie, alles in ‘t werk om de menschen een voorloopig onder- dak te verschaffen: hetgeen tot heden vrijwel geslaagd is.
Er zijn thans evenwel maatregelen genomen, met het oog op den grooten toeloop om de vluchtelingen direct naar interneeringskampen in Utrecht en Veenhuizen te expediëren. De heer Fr. Verbunt en J. Brouwers maken zich zeer verdienstelijk met hunne finantieele hulp aan de armlastige uitwijkelingen en worden voor ‘t overige krachtig bijgestaan door het comité uit den Gildenbond en de politie, Er is echter beslist eene betere organisatie noodig.
Naar wij vernemen wordt thans door den Commissaris der Koningin in deze provincie eene krachtige poging in dien geest aangewend.
Z. Exc. heeft n.l. eene circulaire verzonden waarin word aangedrongen op het in het leven roepen van plaatselijke comités door de geheele provincie.
Het is eenzelfde denkbeeld als wij in een drlestar in dit blad in overweging geven.
AFKEURENSWAARDIGE PRACTIJKEN.
Een ieder, die den stoet van Belgische vluchtelingen aanstaart, hunne hulpeloosheid ziet en hunne armoede, grijpt een gevoel van smart aan over zooveel en zoo intens menschenwee.
Het medelijden dringt zich aan U op en ge gevoelt U geroepen die zoo wreed geslagen medemenschen te helpen en wel te doen. En hun zoodoende een kleinigheid te vergoeden van het onzegbaar leed, dat hun is aangedaan, velen in het uiteenrukken van hun huisgezin, de meesten bovendien in de ontrooving van alle have en goed. Slechts enkelen hebben uit den chaos nog een zilverstuk kunnen redden, zoodat ze althans den eersten tijd niet om Onderstand behoeven te vragen. Maar den meesten, is de ramp nog overvallen en zij staan daar zoo goed ais hulpeloos, straatarm.
En nu zijn er toch nog werkelijk menschen, die met een gerust geweten deze ongelukkigen huurprijzen voor woningen kunnen laten, betalen, gaande tot 100 procent boven den normalen prijs. Wij kunnen niet nalaten over dergelijke onchristelijke practijken onze ernstigs afkeuring uit te spreken.
Wij hebben nu een schoone gelegenheid om ons menschelijk medegevoel te toonen, tegenover een diepgeslagen medemensch.
Maar laten we dat dan ook doen, al is het alleen uit dankbaarheid dat ons niet een even groote ramp getroffen heeft
Nieuwe Tilburgsche Courant donderdag 1 oktober 1914
Verschrikkelijke dood van honderd vluchtelingen.
LONDEN, 30 Sept. (Reuter). Een telegram aan de Morning Post uit Antwerpen d.d. 29 Sept., maakt gewag van een verschrikkelijken dood, die honderden vluchtelingen getroffen hebben. Te Duffel, 10 mijlen ten Z.O. van Antwerpen, bevond zich een groote menigte vluchtelingen, die in het station op een trein wachtten, welke hen buiten de zone van het bombardement zou brengen, toen Duitsche granaten op het station begonnen te vallen. Er kwamen in het geheel 20 granaten op het station terecht en de geheele menigte van vluchtelingen — zoowel mannen ais vrouwen en kinderen — werd zoo goed als vernietigd..
Tilburgsche Courant vrijdag 2 oktober 1914
BELGISCHE VLUCHTELINGEN.
Hedenmorgen en gisteravond is het aantal hier vertoevende vluchtelingen weer met een veertig vermeerderd, meest afkomstig uit Herenthals en Turnhout en omstreken. Ze brachten het bericht mede dat Herenthals reeds in 't begin der week gebombardeerd is. Hulpvaardige menschen zijn dagelijks in de weer om de vluchtelingen te helpen., Gisteravond bij aankomst der treinen waren Stationsplein en Spoorlaan door militairen afgezet.
Nieuwe Tilburgsche Courant zaterdag 3 oktober 1914
Vluchtelingen uit België
De Commissaris van Politie te Tilburg verzoekt bij herhaling van verschaffing van huisvesting aan uit België gevluchte personen ook al beslaat er familieverband, zoo spoedig mogelijk opgave te doen aan het Commissariaat van Politie Zwijsenstraat No 1 De Commissaris van Politie SOENTJENS.
Henk van Mierlo
Nuenen
De Afbeeldingen zijn uit de zondagseditie van de Tilburgsche Courant van 25 oktober 1914 en geven een beeld van de opvang aan de grens van Belgische vluchtelingen door Nederlandse militairen.
