De Tilburgse kermis van 1913

Ik heb dit jaar de neiging om alles wat honderd jaar geleden gebeurde middels de historische kranten van de Koninklijke Bibliotheek weer eens te bekijken. Dat komt ook wel omdat in Tilburg het 013 jaar gaande is en ik het leuk vind om daar toch wat historie aan te koppelen.

Maar laten we eerst even terug gaan naar 1953. Toen ik in augustus van dat jaar als veertienjarige ging werken bij Loos van Dommelen op het Piusplein, hadden we maar acht vakantiedagen per jaar.

Vijf ervan waren voor de grote vakantie. Doordat de textielfabrieken tijdens de kermisweek sloten, viel die vakantie voor de meeste mensen dus samen met de kermis.

Als ik me wel herinner duurde die in die tijd “maar” zes dagen , van zaterdag t/m donderdag en ergens in augustus. (Ik word vast wel op mijn vingers getikt door een oplettende lezer als ik ernaast zit.)

Uiteraard waren de attracties minder spectaculair dan nu. Als werkende jongere vermaakte ik me het meest met de Kop van Jut en de schommelschuiten die je nog zelf moest schommelen. Het leukste was om te proberen het tentdoek boven de schommel te raken, maar als het personeel dat zag zetten ze de rem erop en was de pret over.

In 1913 duurde de kermis echter al 10 dagen en wel van 31 augustus tot en met maandag 8 september

In de Tilburgsche Courant van zaterdag 30 augustus 1913 word al vooruitgeblikt op het vermaak en een overzicht gegeven van de deelnemers :

“Tilburg mag er op bogen steeds een levendige en vroolijke Kermis te hebben.

Ook dit jaar staan het Heuvelplein en Piusplein weer aardig vol met allerlei tenten.

Daar is een heele week aan gewerkt, ten aanschouwe van een leger vacantie-genietende straatjeugd. Vandaag is men met de opbouw gereed gekomen en nu rest nog slechts een wreef hier en daar om 't alles een klatergoud schijnend aanzien te geven.

Op den Heuvel staat het vol met galanterie en gebakkramen waartusschen Benner’s Stoommolen prijkt als een paleis tusschen eenvoudige burgerwoning.

Vlak 'er naast de smakelijk uitziende poffertjeskraam waar het uitgaand Tilburg zich ’s avonds onder 't genot van een muziek- en zangstukje te goed doet.

De nougat industrie schijnt in de laatste jaren verbazend te zijn vooruitgegaan. Voorheen verscheen Willem Stuvé met een eenvoudige kraam op de kermis. En zie nu eens. ’t Is een paleis gelijk met eigen electrisch licht en vol schittering van glimmend koper en spiegels, ’n Bewijs dat hij goede waar voor zijn geld levert.

Op het Piusplein zal de Rodelbaan van Kunkels wel de grootste attractie vormen.

Overigens zijn er ook plenty gelegenheden waar men de maag te goed kan doen. De zuurkraam van Gebrs. Vissers, de poffertjeskraam van Chr. De Haan, de vanilleijs-tent van J. -Donders v. Etten, het zijn alle inrichtingen die waar verkoopen naar den smaak der kermisbezoeker

’n Kermis bestaat echter niet uitsluitend uit vermakelijkheids- en ververschingstenten op ’n zeker terrein, maar strekt zich ook uit tot de winkeliers en Caféhouders.

De eersten pogen met kermis nog wel eens een goedkoope week te houden, en maken in ieder geval

Bijzonder werk van hun etalage. De laatsten zorgen er voor dat hun inrichting nog eens een extra schoonmaakbeurt krijgt. Ze laten dansvloeren slaan of richten podiums op voor een vaudeville-specialiteiten gezelschap, tooien een en ander met vlaggen, in één woord, stellen alles in het werk om het den bezoekers zoo gezellig mogelijk te maken.

Voor een mooie dansgelegenheid hebben o.m. gezorgd Frans Reijnen Koestraat, G. Horsten Heuvel,

A. Verhoeven Piusplein, A. G .Schollen Besterdplein en A. Verbunt Bredascheweg.

Wie van een rustiger zitje houdt hemzij aanbevolen de volgende adressen: J. Oppermans Heuvel, L.

Geerts Heuvel, Johan Vos Piusplein en C. Hermans. Heuvel; alle vertrouwde adressen waar men op uitstekende consumptie rekenen kan.”

 

Zelfs de kranten verschijnen twee dagen niet tijdens de kermis. Op 8 september overschouwt de Tilburgsche Courant de week van uitbundigheid, maar voegt er meteen aan toe dat het nu weer uit is met de pret, dus weer werken geblazen:

 

“Wanneer straks de torenklokken haar twaalf middernachtelijke tonen over de woelende stad zal doen weergalmen,dan is ook weer de kermistijd voorbij en is er voor goed een einde gekomen aan de maanden van pret, die tentoonstelling en kermis ons gebracht hebben.

Dan breekt weer de werktijd aan, dan draait het levensrad weer met geljjkmatigen gang;

Het is een heerlijk genot zoo na inspannenden arbeid eens flink te kunnen rusten naar lichaam en geest, 't Is ook noodzakelijk om nieuwe werklust en werkkracht op te doen voor de dagen, die komen gaan en die voor de meesten gelijken op elkaar als twee druppels water voor wat betreft de zwaarte van den arbeid.”

Van opstootjes en andere ongeregeldheden wordt nauwelijks verslag gedaan, ik ga er dan ook maar van uit dat dit allemaal wel meeviel.

De afbeeldingen hiernaast zijn advertenties van deelnemende bedrijven en een artikeltje als waarschuwing om niet al te veel te drinken Je kunt je geld tenslotte beter gebruiken

 

Henk van Mierlo

 

Nuenen

 

Tilburg Wiki: