Louis Sparidans
- Datering van de gebeurtenis: 1873 tot in de jaren zestig van de vorige eeuw
Van drie mensen kreeg ik een reactie op mijn verhaal van een paar weken geleden onder de titel "De oude gasfabriek en ons tegenwoordige gasverbruik". Eén daarvan vroeg n.a.v. de foto met het sportveld daarop afgebeeld, of op die plek niet de Pellikaanhal had gestaan. Dat is juist. De Pellikaanhal werd daar in 1969 gebouwd resp. in 2000/2001 weer gesloopt.
Een ander merkte op dat het wel altijd "een smerige boel" was in de buurt van de gasfabriek. Dat is slechts ten dele juist. Met name als "de cokes-klopper" aan de gang was, moest je inderdaad geen was buiten hangen, maar verder was het een schone en gezellige buurt. Ik heb er al eens eerder over geschreven.
Een derde die reageerde vond dat ik veel te weinig over de gasfabriek zelf had geschreven. Haar vader had er vroeger gewerkt en zij heeft daar nog heel veel goede herinneringen aan. Hij werkte aan de oven en dat was zeker geen aangenaam werk. Maar de sociale omstandigheden waren goed. Haar vader was er heel tevreden over. Helaas is hij vlak voor zijn pensioen overleden, op 64-jarige leeftijd, maar dat had niets met de gasfabriek te maken, zo voegt zij er uitdrukkelijk aan toe.
Ik kom er daarom bij dezen nog eens op terug. Ik vond destijds met name het fenomeen van de omschakeling van stadsgas naar aardgas in zo'n korte tijd zeer frappant. Pas daarna ben ik geïnteresseerd geraakt in het oude productie-proces van stadsgas, zoals dat tijdens mijn jeugd aan het einde van "onze" Minister van Sonstraat in Tilburg nog tot aan de beginjaren zestig plaatsvond. We vonden namelijk destijds als kind de gasfabriek "de gewoonste zaak van de wereld", sterker nog, we haddden geen enkel idee dat gas ook nog op een andere wijze verkregen kon worden.
Ik zal niet in details treden, maar ik weet dat gas uit steenkolen werd gewonnen door de kolen extreem te verhitten (tot wel 1600 graden) zónder dat er zuurstof aan te pas mocht komen, anders zouden ze natuurlijk in de fik vliegen. Als reststoffen bleven dan cokes over én steenkoolteer. De gloeiend hete cokes werden met water geblust om daarna weer als brandstof te worden verkocht. Ik hoop maar dat de Gemeente na de sloop van de gasfabriek de grond goed heeft gereinigd!
De gasfabriek in Tilburg werd oorspronkelijk in 1873 in gebruik genomen en later nog eens uitgebreid, totdat (rond 1910) elektriciteit zijn intrede deed. Vanaf die tijd heette de fabriek het GEB (Gas- en Elektriciteits Bedrijf), maar gas bleef populair voor verwarming en het koken.
Bijgaand nog een paar afbeeldingen van die oude gasfabriek, met tekeningen uit 1873 en 1904 (via BeeldOnline).
Louis Sparidans, Grave
