Anton van de Wiel
- Datering van de gebeurtenis: Plm. 1500
Vijfhonderd jaar geleden woonden er in Tilburg een paar honderd families, en die waren allemaal familie van elkaar. Hun afstammelingen vormen - zoals eenvoudig uit het huidige telefoonboek blijkt - nu nog de kern van autochtoon Tilburg.
In Tilburg, met zijn nog langdurige dorpse inslag heeft méér dan in andere stedelijke gebieden, tot in de 20e eeuw, de bevolkingsgroei eerder door het geboorte-overschot dan door import plaats gevonden. Elke echte Tilburger (en Midden-Brabander) heeft in zijn kwartierstaat namen als Van Berkel, Bertens, Van Beurden, Brekelmans, Coolen, Donders, Hamers, Van Iersel, Van Laarhoven, Leijten, Van Loon, Pijnenburg, Robben, Smulders, Van Spaendonk, Spapen, Spijkers, enzovoort........
En elke echte Tilburger (Midden-Brabander) moet ook, vooral via het echtpaar Peter Niclaes Spapen en Barbara Willem Pijlijser, afstammen van de Brabantse hertogen en van Karel de Grote !
Dat betekent dat een autochtoon die zijn of haar stamboom en/of kwartierstaat uitzoekt, op een gegeven ogenblik aan het woelen is in dezelfde legnesten als de andere autochtonen en dat, kort herhaald, deze autochtonen allemaal familie van elkaar zijn.
En dat beperkt zich niet tot Tilburg. Ikzelf bijv. stam óók af van de groep families rond Den Bosch, en deze waarheid betreft gewoonweg praktisch alle Brabanders. Als voorbeeld geef ik hier de nummers 13962 - 13983 uit mijn kwartierstaat, levend te Tilburg en omgeving rond 1500, met de namen:
13962 Jan Poeynenborch (Pijnenburg) - 13963 Margriet Bacx - 13968 Willem Colen - 13969 Jenneken de Wit - 13970 Jan van de Kerckhoven - 13971 Mary Gerits - 13976 Jan die Wagenmaker (Swagemakers) - 13977 Catharina Verscueren (Verschuren) - 13978 Michiel van Goerl (van Gool) - 13979 Heijlwich Verstraeten - 13980 Goeswijn Wouters - 13982 Peter Spapen - 13983 Barbara Pijlijser.
Allemaal herkenbare hedendaagse Tilburgse namen, met uitzondering van Pijlijser (hier alleen voortgezet in vrouwelijke lijn), over welke naam ik het dadelijk wil hebben. Ook "vremd volk" dat in Tilburg immigreerde is uiteraard deel van ons vooroudersbestand. En zo moeten de Tilburgers via de familie Pijlijser allemaal afstammelingen zijn van Hertog Jan I van Brabant. En er zijn méér lijnen naar de Brabantse hertogen, vanuit Tilburg en vanuit familiegroepen elders in Brabant.
Terug naar het begin. De Pijlijsers stammen uit West-Vlaanderen. Henrick, zoon van Geldulf, schepen van Brussel tussen 1250 en 1275 is de vermoedelijke vader van Hanneke (Hannequin) Pijlijser, omschreven als een vurige en roodharige schoonheid, die de favoriete minnares was van hertog Jan I. Deze hertog Jan I, ofwel Jan Primus, had een Bourgondische levensstijl, en was voor velen het symbool van de toenmalige ridderidealen (eerlijk gezegd: een rokkenjager was hij ook). En: Jan I was een opmerkelijke dichter van middelnederlandse minneliederen. Zijn werk behoort tot het oudste dat in de Nederlandse taal is overgeleverd..... Aan wie droeg hij het navolgende lied op; aan onze voormoeder Hanneke wellicht?
Ic sag nie zo roden mond
Ochte ook zo minlike ogen
Als zi heeft, die mi heeft gewond
Al in dat herte dogen
Doch leev'ic nog in hogen
Ende hope des loon t'ontvaân
Geeft zi mi kwalen dogen
Zi mag mi's beteren saan
Lief, mi hevet uw minne
Zo vriendelike bevaân
Dat ic u met zinne
Moete wezen onderdaan
Het resultaat van hun liefde, Jan Pijlijser, werd geboren in 1272, in dezelfde tijd dat Hertog Jan's wettige vrouw, Margaretha van Frankrijk, een doodgeboren tweeling kreeg en zelf stierf in het kraambed.
Hertog Jan leefde kort en hevig (hij werd 41 of 42) en stierf in stijl: in het zadel tijdens een riddertoernooi. Wat er van de baby en zijn nageslacht terecht is gekomen, lezen we in deel 2 van deze Tilburgse familiegeschiedenis.
Anton van de Wiel
De afbeeldingen: 1. Mijn stamboom ! Hij staat voor de helft op Tilburgse grond, aan Ginnekaant, en voor de helft in Gemonde, bij de Wielsche Hoeve.
2. De grote vissen eten de kleine. Zeer toepasselijke prent van onze Brabantse schilder Pieter Brueghel de Oude. En dat blijft zo tot het einde der tijden !
