Anton van de Wiel
- Datering van de gebeurtenis: 1944 - 1947
Piet Gerrits, afkomstig uit Gilze, was tijdens de Duitse bezetting opperwachtmeester bij de Tilburgse politie. Hij was bij de Tilburgers algemeen bekend en berucht als SD-agent en als mensenjager, die honderden Joden, illegalen en onderduikers zou hebben gepakt. Na het sneuvelen van zijn oudste zoon Pieter, als Oostfrontstrijder, in Rusland in oktober 1942 zou hij nog fanatieker en gevaarlijker zijn geworden. In Tilburg werd hij gezien als de verpersoonlijking van het kwaad.
Begin januari 1944 kwamen een vijftal illegalen op een bespreking tot het besluit dat Gerrits gelikwideerd moest worden. Het waren Wim Berkelmans, Rob van Spaendonck, Harrie Verbunt, politie-agent A.van Beek en een zekere X, die zeer waarschijnlijk een Judasrol gespeeld heeft.
De direkte aanleiding voor het besluit tot likwidatie was de arrestatie van een Joods echtpaar dat beschuldigd werd van het bezit van valse persoonsbewijzen, waarvoor leden van de verzetsgroep gezorgd hadden, en die in de richting van de groep wezen. Gerrits had geboorte-extracten opgevraagd in twee gemeenten om de persoonsbewijzen te controleren, en ontdekking van de illegale acties van de groep dreigde.
Agent van Beek en twee verzetsmannen, Barend Boesnach en Albert Mijnster zouden de aanslag plegen. De mannen bestudeerden de dagelijkse fietsroute van Gerrits tussen zijn huis in de Le Sage ten Broekstraat en het hoofdbureau van politie in de Bisschop Zwijsenstraat. Zij kozen als meest geschikte punt voor een aanslag de welbekende vijfsprong Tuinstraat, Nieuwlandstraat, Korte Schijfstraat, Noordstraat en Stationsstraat. Men zou Gerrits 's avonds naar het politiebureau lokken met het verhaal dat de twee arrestanten nu een bekentenis wilden afleggen.
Op 21 januari '44 stond A.van Beek in de goed diepe portiek van drogisterij "De Medicijnmeester" (het huidige eetcafé "de Langeboom") aan de vijfsprong, Mijnster (ongewapend) en Boesnach stonden in portieken in de Nieuwlandstraat. Maar Van Beek moest lang wachten.......Gerrits kwam, vroeger dan verwacht, en uit een heel andere richting, nl. via de Zomerstraat de Nieuwlandstraat in rijden. Hij zag Mijnster, arresteerde hem, en nam hem mee naar het bureau. Boesnach, die heel onvoorzichtig, op zoek naar Mijnster, naar het bureau was gegaan, werd daar ook ingerekend.
Van Beek vernam na de oorlog dat "X", een van de vijf illegalen die het besluit tot de aanslag namen, iemand van de N.S.B. had getipt, waarop deze Gerrits op de hoogte had gebracht. Gerrits kende dus de plannen en de samenzweerders met hun namen.....
Agent Van Beek was de volgende dag weer naar de Bisschop Zwijsenstraat gegaan voor zijn werk, en werd daar door een collega-agent getipt dat hij gezocht werd. Hij verdween direkt naar een onderduikadres in Doorn en heeft later in Deventer en Enschede nog daadwerkelijk aan verzetsakties deelgenomen. Zijn vrouw werd, na verhoord te zijn, als gijzelaar naar Haaren gebracht. Het gevangen Joodse echtpaar is getransporteerd naar een Duits concentratiekamp, maar heeft gelukkig overleefd.
Op 26 mei 1944, om half 5 's morgens stopten Duitse legerwagens bij restaurant "Bosch en Duin" aan de rand van de Udenhoutse duinen. Veertien mannen werden het duin ingevoerd en in twee groepen van zeven man aan de rand van een gegraven kuil opgesteld. Tweemaal las een officier het doodvonnis voor van 24 mei, uitgesproken door het Polizei Standgericht te Den Bosch, waarna de executie plaatsvond. Wegens de mislukte aanslag op Gerrits werden doodgeschoten: Wim Berkelmans, Rob van Spaendonck, Harrie Verbunt, Barend Boesnach, Albert Mijnster en Joop de Jong. Voorts acht anderen, wegens een overval op een distributiekantoor in Bergen op Zoom en een overval in Groningen: Harm van Rossum, Cornelis Waghts, Piet Juten, Jan Everaers, Jacob Hage, Jan Roes, Jan Noorda en Willem Oosterhaes.
Rond 7 uur werd de eigenaar van Bosch en Duin uit zijn bed gehaald omdat de Duitse officieren aan koffie toe waren. De soldaten kregen een paar flessen cognac die zij op het terras konden drinken.
Na de bevrijding is men 5 jaren lang zeer intensief en op alle mogelijke manieren aan het zoeken geweest naar de plaats waar de geëxecuteerden begraven lagen. Ook Duitse betrokkenen werden hiervoor uit Duitsland gehaald, zelfs helderzienden en wichelroedelopers werden ingezet. Vergeefs, de graven zijn nooit gevonden.
Piet Gerrits heeft na de mislukte aanslag nog enkele maanden, zowat tot Dolle Dinsdag (5 september 1944) kunnen doorwerken. Toen verdween hij, met veel gelijkgezinden, uit de stad. Na de capitulatie van de Duitsers werd hij aangetroffen en herkend in Winschoten, waar hij als "mijnheer Van der Velden"op de Ortskommandantur werkte en zijn dochter in een ziekenhuis overleed. Hij werd overgebracht naar kamp Vught.
In februari 1946 verscheen Piet Gerrits voor het Bijzonder Gerechtshof in Den Bosch. Hem werd in hoofdzaak ten laste gelegd dat hij twee illegale werkers, Joost van den Mortel (zoon van de burgemeester) en Frans van Spaendonck arresteerde en aan de Sicherheidspolizei uitleverde, wat voor beiden de dood tot gevolg had.
Gerrits verklaarde een aantal personen te hebben gearresteerd en aan de SD/Sicherheitspolizei overgeleverd. Hij begreep dat zij door de Duitsers gevangen werden gehouden en hij had wel eens in de krant gelezen dat er mensen ter dood veroordeeld waren wegens sabotage of ander illegaal werk. Dat de Duitsers onmenselijk waren tegenover de Joden kon hij niet geloven. Die waren gewoon in Polen tewerkgesteld. Zijn enige fout was geweest, dat hij lid was van de N.S.B., alleen daarvoor kon hij gestraft worden.
Gerrits had de zwarte handel bestreden, "maar die een hoed hadden, moesten we laten lopen". Daarom is hij tenslotte de N.S.B. tegen gaan werken. Niet Gerrits zat fout, anderen (met namen genoemd) zaten fout !
Op 26 februari 1946 werd het doodvonnis uitgesproken. Gerrits ging in cassatie, maar dit werd op 16 juli 1946 verworpen. Een gratieverzoek bij de Koningin werd afgewezen, evenals een verzoek tot revisie van het proces.
Op 29 mei 1947 om 8 uur in de morgen werd Piet Gerrits te Vught door een executiepeleton van de Koninklijke Marechaussée terechtgesteld. Gerrits was rustig en bad luidop. Hij liet een gezin na met 3 (van de 5) kinderen, waarvan de jongste 11 jaar was.
Anton van de Wiel
De afbeeldingen zijn uit Beeldonline (Reg. Archief Tilburg):
1. De drogisterij (nu een eetcafé) Nieuwlandstraat 1 op de Vijfsprong. Het diepe portiek was bestemd voor een aanslag die niet plaatsvond.
2. Piet Gerrits
3. Het hoofdbureau van politie in de Bisschop Zwijsenstraat, gesloopt in 1959
Bronnen:
Nieuwsblad vh Zuiden 29 mei 1947
Nieuwsblad vh Zuiden 30 mei 1964 (door A.v.Beek)
Tilburgse Koerier 27 okt. '89 (door G. Kobes)
