Van ramp naar prima archiefstuk

  • Datering van het verhaal: 14 november 2008

Op vrijdag 14 november gingen wij op uitnodiging van de "Tiendschuur" op pad. Een gemiddelde Tilburger denkt hierbij aan de "Tiendschuur" aan de Reitse Hoevestraat. Hier is deze voormalige "Spijker" (opslagplaats voor de tienden in natura) een onderdeel van de Tongerlose hoeve. Dat de "De Tiendschuur" op een andere locatie een centrum is van vakmanschap, zal uit onderstaand betoog duidelijk worden.

Na een gastvrije ontvangst met een kopje koffie begonnen wij aan onze rondleiding door de "De Tiendschuur" aan de. Insulindestraat Het is een onderdeel van de Diamant-groep waar veel specialisten aan het werk zijn om oude documenten, schilderijen, porseleinen voorwerpen en andere historisch belangrijke zaken te redden van de ondergang.

De papierafdeling van De Tiendschuur is gespecialiseerd in de restauratie, het reinigen en schoonmaken van boeken (ook met perkament), leren banden, charters, handschriften, kaarten, prenten en archiefmateriaal. Naast de certificering voor ISO 9001 hebben we de erkenning Restauratieboekbinden C ontvangen van de Stichting Erkenning Handboekbinderijen.

Op het moment wij aanwezig waren kwam er juist een zending documenten binnen die gered moesten worden van de ondergang. Tijd is van essentieel belang bij deze reddingsoperaties. Binnen 48 uur treedt er binnen natte documenten schimmelvorming op. Dit is een onomkeerbaar proces, dus haast is geboden. Deze schimmelvorming wordt voorkomen ( gestopt) door de natte documenten in te vriezen. In de vriesruimtes zijn documenten aanwezig met waterschade na onder andere een brand, lekkage of anderszins.

De volgende stap is het vacüum-vriesdrogen, tijdens deze actie wordt al het vocht aan de documenten, akten, tekeningen, prenten en charters onttrokken. Deze documenten blijven nog steeds in de oorspronkelijke archiefdozen tijdens dit proces. Hierna wordt iedere archiefdoos geïnspecteerd en verder behandeld. De documenten worden letterlijk gladgestreken, ezelsoren verwijderd en opnieuw gebundeld in hun oorspronkelijke volgorde. Daarna worden de bundels opgeborgen in een zuurvrije archiefdoos. Klaar om terug te worden gebracht naar de oorspronkelijke eigenaar. Dit kan een Rijks- of regionaalarchief zijn, maar ook een particulier, bedrijf of een historische vereniging.

Een ander staaltje van vakwerk is het restaureren van de bekende zeventiende eeuwse Statenbijbels. Deze worden helemaal uit elkaar gehaald en per pagina gerestaureerd. Indien nodig worden de pagina´s aangevezeld of voorzien van Japans papier. Daarna wordt de inhoud weer helemaal opgebouwd. Ondertussen buigt een andere deskundige zich over de omslag. Deze wordt helemaal ontmanteld en opnieuw opgebouwd. De eindresultaten wordt samengevoegd tot één geheel. De eigenaars krijgen meestal een brok in hun keel als zij hun gerestaureerde Statenbijbel terugontvangen. Zij kunnen hun geluk niet op en trots wordt het "pronkstuk" getoond aan de kerkgenootschap

Maar er is meer vakwerk dat wordt uitgevoerd door de medewerkers van De Tiendschuur. Voor onder andere de restauratie van schilderijen, porseleinen voorwerpen kan men hier terecht. Naast de documenten met waterschade kan men roet- en rookschade (Rookschade wordt o.a. behandeld met de ozonisator) laten herstellen en zijn archief letterlijk laten afstoffen. Alle documenten worden behandeld en in de oorspronkelijk volgorde gebundeld in zuurvrije archiefdozen.

En voor de liefhebberhistoricus heeft De Tiendschuur een specialiteit die zeker genoemd mag worden. Men kan losse documenten en periodieken laten inbinden tot een mooi geheel. De omslag van het boekwerk kan men zelf kiezen qua materiaal, opdruk en uitvoering. Zeker met de huidige printtechnieken is het prettig om van een losbladige scriptie of ander onderzoekresultaat een eigen boekwerk te kunnen laten samenstellen. Op deze manier kan men zijn eigen boekenreeks opbouwen. U kunt dan met gepaste trots uw onderzoeksvruchten tonen aan mede "vakgenoten".

Wellicht kan men op deze manier elkaars werk op een aantrekkelijke manier uitwisselen en bewaren. Dikwijls is de kloof naar een gedrukt boek (gezien de oplage) niet te overbruggen. Door bovengeschetste mogelijkheid is dit hiaat op een acceptabele wijzen op te vullen

Daarom vormt dit onderdeel van de Diamant-groep een brugfunctie zowel op sociaal- als cultureel gebied. Het behandelde gerestaureerde culturele erfgoed kan er weer vele jaren tegen. De toegankelijkheid is voor meerdere jaren veilige gesteld en mogelijk....

Rien van der Heijden
November 2008 (194)

Met dank aan:
Diamant-groep, "De Tiendschuur"
Regionaal Archief Tilburg
Stadsmuseum

Bijlage:
Foto's: auteur november 2008

Foto 1: Het beschadigde materiaal wordt afgeleverd
Foto 2: Vacuüm vriesdrogen
Foto 3: Gevriesdroogde archiefmateriaal
Foto 4: Innaai machine voor boekwerken
Foto 5: Omslag Statenbijbel
Foto 6: Deel van het binnenwerk van de Statenbijbel
Foto 7: Gerestaureerde klokken
Foto 8: Voorblad van de Statenbijbel
Foto 9: Nog te restaureren bouwtekeningen
Foto 10: Pagina versterken met Japans papier
Foto 11; Aangevezelde pagina