Relatie tussen de familienaam Hamers en het toponiem Hamershoek

  • Datering van het verhaal: 18 november 2008

Het gebied tussen het Moleneind, de Loonse Molenstraat en de Udenhoutseweg/Houtsestraat (ook wel de Grind genoemd) op het "drielandenpunt" van Loon op Zand, Udenhout en Tilburg heet de "Hamershoek". Het gebied behoort tot de gemeente Tilburg. Dat was ook al zo toen Udenhout nog niet bij de gemeente Tilburg hoorde.

De naam Hamershoek bestaat al lang en wordt nog steeds gebruikt. In Tilburgse notariële akten in 1861 en 1865 wordt, bij de verkoop van stukken grond, gesproken over bouwland gelegen "ter plaatse genaamd Hamershoek, sectie nr. 59 te Tilburg". Op de kaart van D. Ats uit 1870 komt de naam voor. Ook op een recente kaart van het ministerie van Landbouw en Visserij (Werkkaart behorende bij Gebiedendocument 2005 ter voorbereiding van ontwerpbesluiten) wordt Hamershoek aangegeven. Op de kaart van Diederik Zijnen uit 1760 is op deze plek sprake van Driehuijse. Hamershoek wordt (nog?) niet genoemd.

De eerste keer dat de familienaam Hamers in deze buurt voor komt is bij Henrick Aert Diercks Hamers (in de overlijdensakte: Henrick Arien Hamers), geboren ca 1550 en overleden op 15 mei 1618 te Udenhout (Houtsestraat). Hij is een zoon van Aert Dirck Frank (van Loen) Eliens en Henrickske Jan Daniels van der Heijden. Onbekend is waarom de naam Hamers wordt toegevoegd. Interessant is de overlijdensplaats: het buurtschap Houtsestraat. Veel van zijn nazaten en (naar mij gebleken is uit mijn stamboomonderzoek) van mijn voorouders woonden ook in deze buurt, veelal aan de Molenstraat of Moleneind (zie bv lijsten van huizeneigenaren/bewoners in 1736 en 1806 zoals te raadplegen op de website van het Adriaan Snoermanfonds - www.snoerman.org/ ) en ook wel in de Oostheijkant in Tilburg. De Oostheikant (w.o. Vijfhuizen en de Tilburgse Kalverstraat, die overgaat in het Moleneind) grenst aan de Hamershoek. Bij mijn stamboomonderzoek van de familie Hamers is mij gebleken dat frequent verhuisd werd tussen Udenhout, Loon op Zand en Tilburg. In veel gevallen is dat niet meer geweest dan enkele honderden meters of hooguit een paar kilometer.

De vraag is nu: wat was eerst: de familienaam Hamers (is er sinds eind 16e eeuw) of de naam Hamershoek voor een geografisch gebied? Met andere woorden is de familie genoemd naar her gebied waar ze woonden of het gebied naar de bewoners?

Het toponiem Hamershoek is, daarnaar gevraagd, bekend bij zowel de Heemkundekring "Loon op 't Sandt" als bij het Adriaen Snoermanfonds, maar een antwoord op bovengenoemde vraag is er tot op heden niet.

Wie weet meer?