Datering van de gebeurtenis: juni 2008
Het Sint Hubertusgilde van Berkel heeft sinds zaterdag 21 juni 2008 een nieuwe koning. Geheel volgens traditie werden onder spannend tromgeroffel een groot aantal schoten gelost. Uiteindelijk viel de vogel en werd de nieuwe koning bekend: Jan Adams Cz..
Het gilde beschermt ‘God, Koningin en vaderland'. Bij de opening van het toernooi zijn dan ook vertegenwoordigers van kerk en wereldlijke overheid aanwezig; pastoor Pieter Scheepers als gildeheer en wethouder Gon Mevis als loco-burgemeester. Wanneer Mevis het startschot heeft gelost is tevens de vergunning voor dit toernooi door de gemeente afgegeven. We kunnen hier terecht spreken van traditie en volkscultuur. Het fenomeen ‘gilde' bestaat immers al eeuwenlang. Zo waren er overal gilden ter bescherming van de wereldse overheid en kerkelijke gilden die als taak hadden om de kerk te beschermen. In Berkel was het gilde echter in eerste instantie ter bestrijding van dieren, namelijk de mussen en mollen! Dit ‘ongedierte' moest worden uitgeroeid en de schutters van het gilde bleken daarvoor de aangewezen personen. In 1860 werd het gilde heropgericht. Vandaag de dag wordt er niet meer op levend wild geschoten, maar op een houten vogel boven in de boom.
De bedoeling is om het laatste stukje van die vogel af te schieten. Wie het laatste stukje treft, is koning voor vier jaar! Dat heeft niets te maken met competenties in schieten, noch met concentratie. Het is puur een kwestie van geluk. En dat treft Jan Adams Cz.. De vogel is namelijk bij het 210e schot afgeschoten door Jan, die geboren werd op 23 mei 1956. Hij is lid van het St. Hubertusgilde vanaf 1972 en in de periode van 1984 tot en met1999 tevens lid van de overheid. Jan was al eerder koning van 1987 tot 1991 en van 1995 tot 1999. Weliswaar drie keer een ambtstermijn van vier jaar, maar niet een aaneengesloten periode. Is dat het geval, dan wordt de koning tot keizer gekroond!
De installatie van de nieuwe koning gaat niet zonder slag of stoot. Een protocol van rituelen is vastgelegd. Zo moet de nieuwbakken koning eerst waardig bevonden worden door het bestuur. Daarna moet de koning zijn handen gaan wassen. Immers, reinheid gaat boven alles. Even later krijgt de koning het zilver omgehangen door de hoofdman van het gilde. Na omhanging van deze hes met talloze zilveren schildjes, wordt een vendel op de grond gelegd. Alleen de koning mag er over heen lopen. Als laatste volgt de vendelgroet, waarbij tamboers de trommen roffelen en vendeliers gaan zwaaien met de vlaggen. De koning is daarmee geïnstalleerd.
De nieuwe koning heeft zo zijn verplichtingen. Wanneer hij vanaf zijn thuisadres wordt opgehaald moet hij trakteren op een rondje bier, en in de loop van enkele maanden moet hij zelfs een vaatje bier beschikbaar stellen. Gedurende zijn koningschap wordt hij geacht een nieuw schildje te laten maken, wat een afspiegeling moet zijn van zijn beroep of dagelijkse bezigheden. (Zo liet voormalig koning André Wouters een schild maken in de vorm van een koksmuts met afbeeldingen van een schuimspaan en een garde, omdat hij zijn hele leven kok is geweest). Voorts moet de koning aanwezig zijn bij alle bezoeken en toernooien. Is de koning niet vertegenwoordigd, dan mag het gilde zelfs geen vendelgroet brengen.
Wim Adams is mijn informant over het gilde en haar tradities. Wim is op vijftienjarige leeftijd begonnen als vendelier. Dat was in het begin van de jaren vijftig van de twintigste eeuw. We spreken dan van een tijd waarin het verenigingsleven bloeide als nooit tevoren, een tijd waarin parochies met gezinnen, school en kerk als eenheid werden ervaren. Volgens Wim is die mentaliteit veranderd. De jongeren van vandaag hebben meerdere hobby's en zijn niet meer zomaar alle zondagen beschikbaar. Deze zorg om nieuwe aanwas wordt gedeeld door eén van de gegadigden voor het koningschap, een vrouw weliswaar. Zij spreekt haar wens uit; ‘Wanneer ik koningin word, dan ga ik er voor zorgen dat er meer jeugd aansluit bij onze vereniging. Doen we dat niet, dan zijn we gedoemd tot opheffing van het gilde. De vergrijzing slaat immers toe'.
Wellicht dus een taak voor de nieuwe koning Adams; in plaats van mussenkoppen, mollenstaarten of houten vogels in de boom, kan Jan zijn focus richten op de kinderen van het dorp. Samen met kerk en overheid zal hij een campagne moeten bedenken om de jonge lieden van Berkel-Enschot warm te maken voor een eeuwenoude traditie. Met de kersverse regeringsnota voor cultuur- en erfgoededucatie, waarin ‘volkscultuur en traditie' als speerpunten worden genoemd, zal dat zeker gaan lukken.
Afb. 1 Koning Adams loopt over het vendel. (foto: Hans Maas)
Afb. 2 Voormalig koning André Wouters schiet op de houten vogel.
Afb. 3 Wim Adams, al vijfenvijftig jaar lid!
Dit artikel werd geplaatst in weekblad De Nieuwe Schakel, week 26, 2008.
