Tilburg en de Rooie Rakkers

  • Datering van de gebeurtenis: 1909 & 1919

 

Na honderd jaar van onenigheid raken we er nu aan gewend dat iedere politieke coalitie mogelijk is, zowel op landelijk als gemeentelijk niveau. Nu doet de vroegere ‘strijd’ in Tilburg tegen de socialisten, zoals in 1909 en 1919, haast komisch aan.

1909
De socialistische Tilburgse Bestuurdersbond (TBB) had van het gemeentebestuur toestemming gekregen om op zondag 6 juni 1909 een landelijke demonstratie te mogen houden. Deze TBB bestond uit vijf plaatselijk vakorganisaties met daarbij de Sociaal Democratische Arbeiderspartij (SDAP) van 400 aangesloten leden.
Het doel van de demonstratie was om een grote nationale betoging en manifestatie voor de moderne vakbeweging te zijn. Zoals te begrijpen kwam alles wat katholiek was in Tilburg daartegen in opstand.
De demonstratie met de nodige sprekers, begon om 1 uur op een voetbalterrein in de Reitse Hoeve. Om half vier volgde de optocht langs het spoor, Gasthuisstraat, Veldhovensestraat, Koestraat, Spoorlaan, Stationsstraat, Nieuwlandstraat, Heuvelstraat naar de Heuvel. De deelnemers krijgen daarbij een pamflet met o.a.:
‘Wij maken er de deelnemers opmerkzaam op, dat door de politie uitdrukkelijk verboden is om in de stoet te zingen, te fluiten of te schreeuwen, en verzoeken daarom iedereen om hieraan te denken, opdat er geen aanleiding komt tot tegendemonstraties.’

Het ‘Plaatselijk Comité der Katholieke Sociale Actie’ gaf vooraf een uniek pamflet (afb. 2) uit met de vermelding:
‘De Sociaal-Democraten wagen een aanval op onze stad, zij willen hun licht brengen aan het donkere Zuiden. Toont mannen van orde, die gehecht zijn aan Godsdienst, Vaderland, Oranje en Vrede, dat gij met dat licht niet gediend zijt.’
‘1. Door hunnen meeting niet bij te wonen
2. Door weg te blijven uit de straten waardoor zij trekken.
3. Door de vensters te sluiten of de gordijnen neer te laten als hun optocht langs uwe huizen gaat.’
‘Omdat gij de godsdienst liefhebt, dien zij ondermijnen en van de wereld willen doen verdwijnen. Omdat gij het Vaderland liefhebt, dat zij niet willen kennen. Omdat gij Oranje liefhebt, waarvan zij het voortbestaan betreuren. Enz.’
Deze felle bewoordingen staan wel in schril contrast met de ‘neutrale’ oproep van het TBB.
Uiteindelijk waren er een kleine duizend deelnemers, met 136 vaandels en vier muziekkorpsen. De tocht verliep zonder veel incidenten en ondanks het verbod zouden veel mensen vanachter de gordijnen stiekem hebben gekeken !
Nadat er iemand vanuit een lantaarnpaal op de Heuvel een slotwoord had gesproken werd de demonstratie ontbonden.
Veel ingezonden brieven naar de krant hier gaven aan dat men het schandalig vond dat in het katholieke Tilburg zo’n demonstratie gehouden had mogen worden.
Een tegendemonstratie de avond tevoren in het Bondsgebouw, Tuinsstraat 66-70, trok 400 belangstellenden en een demonstratieve tegenoptocht op zondag 13 juni een 2.000 mensen, volgens katholieke bronnen.

1919
In navolging van Rusland en Duitsland, lanceerde socialist Troelstra in Den Haag in november 1918 het idee om van Nederland ook maar een republiek te maken. Nederland viel uiteen in twee kampen, waarbij de oranje-gezinden elkaar overspoelden met hun ‘oranje ansichtkaarten’ (afb.3).
Ook Tilburg moest ‘onder de wapens’ waarvoor de Tilburgse Burgerwacht was opgericht. De oproep in de Tilburgsche Courant van maart 1919 van Anton Roothaert, biljartfabrikant uit de Tuinstraat en voorzitter van de Burgerwacht, spreekt duidelijk taal.

‘Reeds zeer velen zijn tot het besef gekomen, dat ieders medewerking nodig is om onze morele en materiële belangen te beschermen en hebben zich als lid ingeschreven.’
‘Als er nu kortelings vanuit het rode kamp weer berichten zijn verspreid, die allesbehalve de strekking hebben ons in slaap te sussen, dan weten we, dat de machtswellustelingen van genoemd kamp sinds November nog lang niet hersteld zijn van de Revolutiegriep.’
‘De kopstukken der S.D.A.P., die ons land willen klaarstomen voor de ‘gezegende’ toestanden, zoals we ze kennen van de Alexanderplatz, Lichtenberg, Roergebied, enz., om maar niet te spreken van het rode Eldorado: Rusland., zullen zich bij een volgende gelegenheid wel herinneren, dat het niet de juiste methode is om hun revolutie nogmaals aan het Nederlandse volk te presenteren.’
‘Treed dus allen toe: gij die de wapenen kunt hanteren; gij, die zulks kunt leren; gij, die b.v. een machine kunt bedienen of ander nuttig en bruikbaar werk kunt verrichten; Uwe geschiktheid voor de Burgerwacht hangt slechts af van de overtuiging, dat Uw Kerk, Uw Huisgezin en Uw Welvaart U heilig zijn!’

Eind augustus vermelde de krant nog dat de Tilburgse Burgerwacht een schietwedstrijd hield op de schietbanen van de cavalerie aan de Dongenseweg
met ’s avonds een grote feestvergadering in de voormalige gemeentelijke Koopmansbeurs op het Piusplein.
Verder lijkt de burgerwacht een zachte dood gestorven.

Ondank al het toenmalig verzet heeft het socialisme hier nu aardig voet aan de grond gekregen met voor de tweede maal een burgemeester uit de geledingen der ‘Rooie Rakkers’.

Afb. 1: 1909. Oproep voor deelname aan de ‘Groote Nationale Betooging’ in Tilburg op zondag 6 juni. (RAT 040898)
Afb. 2: 1909. Oproep om de betoging te mijden. (RAT 040900)
Afb. 3: 1918-november. Eén van de vele ‘Oranje boven’ ansichtkaarten, populair bij de royalisten.

Media