Stadsmuseum Tilburg
- Datering van de gebeurtenis: november 2005
Mvr v d Put: der is ene keer een open dag geweest en daar heb ik toen gestaan. Dà was nodig, anders wisten ze nòg niks. En ik heb daar zitten noppen.
Dhr Mels: Ge moet het daar maar eens ene keer gaan bekijken. Van het duvelhok af, tot aan de afwerking van het materiaal toe. Want ze moeten het ook zien. Ze moeten weten hoe dat zo’n factor draait, en ze moeten weten wat er gebeurt als er iets kapot is, anders weet-te nòg niks.
Dave: wat is het duvelhok?
Dhr Mels: Daar begint het zo’n beetje mee. De wol van de schapen werd daar heen gebracht. Verschillende wolsoorten werden bij elkaar gelegd in een ruimte zo groot als een huiskamer. De eerste laag lag op de grond en dan komt de smoutolie. Dat stinkt. En dan kwam er een andere laag wol op. En nog een en nog een, en in de machine werd alles door elkaar gegooid: geduveld. En hier op de foto zie-de hoe dat ze de wol daarna in balen doen.
Dhr Jussen: in het duvelhok werd de wol gescheurd, door walsen vol met haakjes. Als je wat wol hebt dan zie je onder de microscoop dat daar allemaal kleine haakjes aan zitten. Weerhaakjes. Daardoor blijft de wol bij elkaar en de wol komt als een soort mat uit de wals. Tegelijk werd de wol bewerkt met smoutolie, en daarna wordt de wol in grove draden gesplitst en zo gaat de wol naar de spinnerij. In het Textielmuseum staat nog een Safax, de machine die zo op en neer gaat.
Lusmary: maar wat is dat, smoutolie?
Dhr van Beers: die smout werd gebruikt om de wol soepel te maken zodat-ie niet brak. De wol ging naar de voor-spinnerij en daar werd van die wol draadjes gemaakt, maar de draad is dan nog heel breekbaar. In de smout zit ammoniak, net als in urine, vandaar dat ze de wol ooit nog met urine bewerkt hebben. Dat moest dan natuurlijk goed uitgespoeld worden, net als trouwens nu de smoutolie er weer uit moet.
Dhr Mels: Dan werd er getwernt: verschillende wolsoorten werden soms door elkaar gedraaid en dan werd de draad steviger. Je had dan de droog-apretuur en de nat-apretuur, en na de twernmachine en de weverij ging de boel als stukken naar haar (wijst op mw vd Put) toe, hè? Daar werd genopt en gestopt en ook gestreken.
Dave: heeft u altijd in de fabriek gewerkt?
Dhr v Beers: ik heb alle diploma’s van de Textielschool gehaald, maar op mijn 46ste ben ik uit de textiel gegaan omdat dat toch een aflopende zaak was. Mijn vrouw zat er achter dat ik een bijscholing in de boekhouding zou doen, om op het kantoor te kunnen werken, maar toen werd er op de katholieke hogeschool een portier gevraagd. Daar heb ik toen nog 18 1/2 jaar gewerk. In mijn tijd viel ook de bezetting van de hogeschool, een paar maanden vóór de bezetting van het Maagdenhuis, in Amsterdam. Toen heette de hogeschool de Karl Marx universiteit en ik ben de enige geweest die daar toen door is blijven werken. 4 Dagen en nachten achter elkaar! Dat was een spannende tijd!
In opdracht van het Stadmuseum, voor het ‘Geheugen van Tilburg’, heeft de Werkgroep Saanderdaags kinderen gevraagd oud-textielarbeiders te bevragen over hun arbeidsverleden. De deelnemende kinderen komen uit groep 8 van de basisschool te Hasselt. De oud-textielarbeiders zijn woonachtig in verzorgingshuis ‘Den Herdgang’ of betrokken bij het Textielmuseum.
