Mieke-Nelie van der Heijden
- Datering van de gebeurtenis: 1923 - 1971
Beurtvaart : vervoer over water volgens een vast dienstrooster. Ook Tilburg heeft het lang gekend, vanaf 1926. De haven is in 1923 geopend. Hierbij het verhaal van éen van de vijf beurtvaartbedrijven.
Beurtvaart van en naar Tilburg via TWO - 1923 tot 1971
Naar aanleiding van de oude documenten uit het archief van de heer H.J. te Winkel kunnen we de historie van het kantoor aan de Piushaven in Tilburg als volgt reconstrueren.
In 1923 neemt de NV Expeditie Te Winkel & Oomes Amsterdam het agentschap in Rotterdam voor de NV Stoomvaartmaatschappij v/h J. van der Maaden & Co over van de NV Koopvaart. Deze TWO neemt het agentschap voor de N.V. Stoomvaartmaatschappij v/H J. van der Maaden & CO over van N.V. Koopvaart voor de stoombootdiensten Amsterdam-Rotterdam, Eindhoven-Amsterdam en Tilburg-Amsterdam.
In 1924 wordt aan de NV Zuid-Nederlandsche Stoombootdienst, gevestigd te Rotterdam, door de gemeente Tilburg een vergunning verleend voor ‘gebruik van een los- en laadplaats aan het Wilhelminakanaal nabij de Lijnsheike' en een vaste ligplaats voor haar boten. In 1925 wordt deze vergunning herzien/verlengd in verband met de inwerkingtreding van de ‘verordening op de heffing van rechten, in verband met de scheepvaart'.
In dat jaar zien we ook een Inschrijving KvK Tilburg door de N.V. Expeditie Te Winkel & Oomes voor ‘expeditie in den ruimsten zin, onderneming, resp. vertegenwoordiging van vervoerdiensten, bezorging van verzekering'. Het adres is dan : Piushaven. Beheerder: de heer P.J. Schutte uit Tilburg. Te Winkel & Oomes ontvangt van de gemeente Tilburg per 1 september 1925 vergunning voor een vaste ligplaats aan de Noordzijde van de haven.
In 1926 neemt TWO over van de NV Zuid-Nederlandsche Stoombootdienst, de beurtvaartdienst Tilburg-Rotterdam inclusief kantoor en loods, een walhuis in Dongen, overig materieel, aandelen en personeel (de heer Buwalda is bedrijfsleider). TWO huurt 2 motorvrachtboten en een vrachtwagen van de NV Zuid-Nederlandsche Stoombootdienst. (zie brief en nota)
In 1935 wordt opnieuw de vergunning voor een vaste ligplaats en gebruik van opslagterrein verlengd. Nicolaas van Schijndel wordt verantwoordelijk voor het laden en lossen en is ‘vertrouwensman voor de lederfabrikanten die hun belangen bewaakt bij het laden en lossen'. Uit jaarverslagen over de jaren 1934 en 1935 wordt duidelijk dat de zaken niet voorspoedig verlopen, ook voor wat betreft Tilburg; ‘het verkeer maakt moeilijke tijden door'.
Tweede Wereldoorlog
Uit jaarverslagen over de jaren 1944 en 1945 blijkt dat in september 1944 de meeste schepen werden gevorderd door de Duitsers. De ‘Holland' in Tilburg bleef vrij en ongehavend maar kon lange tijd niet worden gebruikt als gevolg van verkeers-stremmingen op het Wilhelminakanaal. Na de oorlog bleken meerdere boten beschadigd en 1 in het geheel verdwenen te zijn. De hoge reparatiekosten drukten zwaar op de bedrijfsresultaten.
Na de oorlog houdt TWO zich met name bezig met buitenlandse expeditie, voornamelijk wijn en gedestilleerd. Verder zijn er agentschappen van de eigen dienst voor vervoer per boot en vrachtwagen op de trajecten Amsterdam-Tilburg, Rotterdam-Tilburg en enkele autodiensten Amsterdam-Tilburg.
De gemeente Tilburg verleent opnieuw vergunningen voor een vaste ligplaats en voor gebruik opslagterrein aan de los- en laadplaats nabij het Lijnsheike (1950) en op de landtong van de Piushaven (1953, 1958).
In de jaren 1952 en 1953 worden samenwerkingsverbanden aangegaan met Boom-Stanfries-Reederij N.V. voor de exploitatie van de beurtvaartdiensten op traject Zaan-Rotterdam-Tilburg en Reederij Koppen NV en NV Stoomvaartmaatschappij v/h J. van der Maaden & Co voor de trajecten Aan-Amsterdam-Tilburg en Zaan-Rotterdam-Tilburg. Op de autodiensten Amsterdam- & Rotterdam-Tilburg wordt samengewerkt met de fa. Bernaards.
In 1954 wordt de aanvraag voor vergunning voor de uitoefening van een beurtvaartdienst Rotterdam-Tilburg met 4 motorschepen (Vereeniging III, Johanne 6, De Tijd en Avance) door de Commissie Vergunningen Goederenvervoer goedgekeurd. Ook wordt een aanvraag ingediend bij het Ministerie van Verkeer en Waterstaat voor een vergunning voor een afhaal- en besteldienst, kernpunt Tilburg.
In de handgeschreven notulen van de algemene vergadering van aandeelhouders van 16 juni 1954 wordt vermeld dat ‘ten gevolge van de watersnoodramp de nachtdienst Rotterdam-Tilburg was gestaakt'. Verder wordt er gemeld ‘in Tilburg betrokken wij in de loop van het jaar een beter kantoor, gehuurd van de firma Van Puyenbroek te Goirle'.
In 1958 ontvangt TWO een vergunningsbewijs Wet Autovervoer Goederen; vergunning voor het uitvoeren van ‘ongeregeld vervoer' Amsterdam-Nijmegen vv, Den Haag-Tilburg vv, Amsterdam-Tilburg vv, Vlaardingen-Maastricht.
In 1963 wordt de vergunning voor het uitoefenen van een afhaal- en besteldienst in de gemeente Tilburg met als kernpunt Tilburg opnieuw verlengd. Er was tegen dit besluit bezwaar ingediend door een aantal bedrijven, w.o. ‘Centraal Bodehuis' te Eindhoven en Jan van den Ouweland & Zonen, Expediteurs.
Uit jaarverslagen over de jaren 1968 en 1969 blijkt dat het goed gaat met de NV Expeditie Te Winkel & Oomes maar dat de bedrijfsvoering aan het veranderen is; de activiteiten v.w.b. overslag verdwijnen na verkoop van de ms Aurora. De autolijndiensten renderen slecht. Vooral in Nijmegen vindt groei plaats (expeditie, grensoverschrijdend vervoer). Voor de beurtvaart ‘is het eind in zicht'. V.w.b. Tilburg wordt gemeld dat er onder een nieuwe leiding nieuwe activiteiten worden ontwikkeld (huurauto's en een weegbrug). Er wordt verhuisd naar de Rijnstraat. De opslagruimte wordt vergroot maar ‘het blijft moeilijk daarvoor werk te vinden'.
In 1971 zien we nog een beschikking van de Rijksinspecteur van het Verkeer dat de Commissie Vervoervergunningen vergunning verleent aan de N.V. Expeditie Te Winkel & Oomes voor het uitoefenen van een Beurtvaartdienst op het traject Rotterdam-Tilburg, met het motorschip Vereeniging III.
Daarna verdwijnt Tilburg uit beeld. Op briefpapier van TWO in 1972 wordt het kantoor nog genoemd, daarna niet meer. Het is ons helaas niet bekend wanneer het kantoor officieel is opgeheven. In 1971 vond een overdracht van aandelen plaats waarna de heren H.J. te Winkel (kleinzoon van de oprichter) en de heer de Schaaf (directielid) terugtraden. De activiteiten van de hoofdvestiging Amsterdam verlegden zich naar Nijmegen, waarna Nijmegen in 1974 officieel het hoofdkantoor werd.
Samenvattend
Uit de beschikbare documenten blijkt dat TWO in elk geval van 1923 t/m 1971 een (bij)kantoor, c.q. een agentschap had in Tilburg onder leiding van TWO Amsterdam, met als directeur de heer H.J. te Winkel Jr., later opgevolgd door zijn zoon.
Er werd gewerkt vanaf een ‘kantoorlichter' onder leiding van een walbaas. In 1926 werd een kantoor en loods overgenomen van de NV Zuid-Nederlandsche. In 1953 werd een ‘beter' kantoor betrokken en in 1968 verhuisde men naar de Rijnstraat. Jammer genoeg hebben we geen informatie kunnen achterhalen over personeelsleden.
Producten die werden vervoerd waren o.a. wijn en gedestilleerd, confectie, leer maar ook alles wat verder voor vervoer aangeboden werd.
Eerste vrachtwagen mét trailer
Helaas hebben we geen leuke anecdotes gevonden. Wel kwamen we een verhaal tegen in de Tilburgse Courant van 11 november 1970 over een oud TWO-chauffeur, die als een van de eersten met een vrachtwagen met trailer in Tilburg heeft gereden, hoewel hij later als taxichauffeur ook bisschoppen, fabrikanten en ministers heeft gereden. IN 1971 verliet TWO Tilburg ...
Zie ook het boek HAVENGEZICHTEN 1923-2023 (verschijnt september 2011)
Foto's van de motorschepen Vereeniging III (foto 2)
en Aurora (foto 1) een kantoorlichter) (collectie TWO).
Met dank aan TWO: ook voor het illustratiemateriaal: foto's, reclame, advertenties, folders e.d.
Mieke-Nelie vd Heijden
