Frans Kense
- Datering van de gebeurtenis: 1913-1930
Theo Bulkmans (1) ging in 1913 op 5½-jarige leeftijd met zijn oudere broertjes voor het eerst mee naar school. Voor de bewoners van de Bosscheweg was dat de St.Jozefschool (1884-1954), Veemarktstraat 34.
‘Er waren twee kleuterklassen, afhankelijk van de soort lager onderwijs. De ene kleuterklas werd ‘de kiepkes' genoemd, de andere ‘de haantjes'.
De ‘kiepkes' zouden later de onderbouw gaan bevolken, de ‘haantjes' de bovenbouw.
Of er verschil bestond tussen onder- en bovenbouw? Jazeker. De onderbouw was, wat men later zou noemen, ‘ de klompenschool' of de ‘armenschool'. De leerlingen van de bovenbouw betaalden een paar dubbeltjes schoolgeld meer dan de jongen van de armenschool.
De indeling, boven of beneden, was geen zaak van het schoolhoofd, maar was een vrije keuze van de ouders. Onze ouders kozen voor de bovenbouw. Daar zaten de gewone nette mensen, ‘pronte meensen', zoals ze in Tilburg zeiden.
De echte welgestelden, de upper ten, de fabrikantenzoontjes, rijke winkeliers, etc. zaten op de ‘St. Denisschool' in de Antoniusstraat of op de latere ‘Frater Andreasschool' in de Tivolistraat.
Maar omdat wij niet bij de rijke stinkerds hoorden, namen onze ouder genoegen met de bovenbouw, de middenschool zou men kunnen zeggen.
Ik gebruikte daarjuist de term ‘klompenschool' voor de onderbouw, dat betekende echter niet dat de leerlingen van de bovenbouw schoenen droegen. Van de honderden leerlingen die de school bevolkten, waren er vermoedelijk geen tien die schoenen droegen, heel Tilburg liep op klompen. Ook wij droegen altijd klompen. En zelfs op de school van de rijke stinkerds waren klompenjongens. Schoenen waren voor de zondag, voor de kerk, en voor de uitstapjes en familiebezoek. Zaterdagavond was de schoenpoetsavond , want moeder stelde er prijs op dat wij zondags met gepoetste schoenen de straat op gingen.'
‘Wij, de mensen van 1985, kunnen ons nauwelijks nog voorstellen dat men de jeugd, de schooljeugd indeelde in drie groepen, de armen, de middenmoot en de welgestelden. Nu zou zo'n discriminerende classificatie een storm van protest ontketenen, maar 80 jaar geleden was dat haast overal het geval. De armen namen zonder protest genoegen met de onderste plaats en de rijken vonden het vanzelfsprekend dat zij op de eerste rang zaten. De een was nu eenmaal arm geboren, en de ander kwam toevallig uit een rijker nest..
Het personeel van beide scholen bestond geheel uit fraters, met in elke school een of twee leerkrachten. Het peil van het onderwijs zal wel ongeveer eender zijn geweest en onder de schoolpauze liepen alle leerlingen door elkaar op de speelplaats. Ik had als kind helemaal geen besef van het onderscheid. Van onenigheid of ruzie was helemaal geen sprake.
Alle jongens van de Bosscheweg, op één na, zaten in de benedenschool. Wij, Janus Oomen een vriendje van me en ondergetekende, zaten op de middenschool voor de doorsnee 'nette' mensen. Ik herinner me nog goed enige namen van die armere families: Kollenburg, Bellings, van Wereld, e.a.'
Als frater Ludolf Bulkmans, mocht Theo Bulkmans na zijn onderwijzersopleiding in Goirle, van 1927 tot 1930 terugkomen op de St. Jozefschool.
Nu als frater-onderwijzer, afb. 5.
(1) Van Theo Bulkmans (1907-2000), de latere frater Ludolf Bulkmans, Beelden uit mijn kinderjaren, Goirle 1986 (particuliere uitgave)
Uit de adresboeken 1911 en 1919 blijkt:
De vader van Janus Oomen, Bosscheweg 17, was koetsier.
Kollenburg, Bosscheweg 12, was leemsteker
Van Wereld, Bosscheweg 66, was lantaarnopsteker.
De naam Bellings is niet terug gevonden.
Afb. 1: Voorgevel van de St. Jozefschool met op de achtergrond de achterkant van de Heuvelkerk. (bron: Archief fraters CMM)
Afb. 2 (RAT-33807)
Het toilet buiten op de speelplaats, goed zichtbaar vanuit de klaslokalen.
Afb. 3 (RAT-51237)
Klassenfoto zonder verdere gegevens.
Mogelijke ‘haantjes' op z'n zondags, met in ieder geval de voorste rij op schoenen.
Afb. 4: (RAT-51244)
Klassenfoto van de St. Jozefschool rond 1910, gezien de gasverlichting.
Afb. 5: Ludolf Bulkmans in 1930 als onderwijzer aan de St. Jozefschool.
(bron: Archief fraters CMM)
