Frans Kense
- Geboortedatum: 07-04-1867
- Sterfdatum: 19-12-1960
Met de nodige geduld en doorzettingsvermogen heeft Wout van Bommel, kleinzoon van moeders kant van architect Jos Donders, afb. 1, diens bouwwerken opgespoord.
Het meterslange archief van Jos Donders was bij de sloop van zijn voormalige kantoorpand in 1978 vernietigd op twee aanbestedingsboekjes en vier journaalboeken na. Vijftien jaar zijn er nu aan besteed om de panden van architect Jos Donders alsnog terug te vinden. Door het inschakelen van familie, vrienden en kennissen maar ook door veel archiefonderzoek met daarbij een actie in de krant in 2004, zijn er zo 275 panden gelokaliseerd.
Enkele voorbeelden van de honderden bouwwerken zijn:
Afb. 2: Poststraat 42 uit 1909, het woonhuis van architect J.J. Donders zelf
Afb. 3: Langestraat 67 uit 1910, voor boekhandel W. Bergmans, nu gem. monument
Afb. 4: Piusstraat 26 uit 1915, een dubbel herenhuis voor hoefsmid C.A. Kruissen
Afb. 5: Oudedijk 9 uit 1931. Het St. Theresialyceum,
nu St.Jozef-MAVO, een rijksmonument.
Totaal vijftig van zijn bouwwerken zijn of rijksmonument, of gemeentelijk monument of zijn beeldbepalend als beschermd stadgezicht.
Wat betreft het aantal panden is de verwachting dat het er best 350 zouden kunnen zijn, dus bij deze aan eenieder de dankbare taak om op onderzoek uit te gaan!
De vader van Jos Donders was aannemer met zijn opslag en timmerwerkplaats op het perceel Antoniusstraat/Poststraat/ Langestraat. De ervaring van thuis met de nodige aanvullende cursussen maakte Jos Donders tot de meest gevraagde architect in Tilburg tussen 1900 en 1940. Je zou hem haast kunnen kenmerken als ‘de Tilburgse stadsarchitect' uit die periode.
Om je naam op een bouwwerk achter te laten is niet gebruikelijk. Toch op een minder toegankelijke plaats vinden we zijn naam bij één van zijn vroegste bouwwerken, namelijk in de toren van de reconstrueerde Heikese kerk van 1895, afb. 6. Waarschijnlijk is dit werk van hem een langer leven beschoren dan veel van zijn andere werk. Want van de 275 bekende bouwwerken zijn er nu nog slecht een 200-tal bewaard gebleven. Van de gesloopte panden blijven de afbeeldingen, als die op ansichtkaarten, nog steeds van belang.
Als voorbeeld waarop panden teruggevonden kunnen worden, hier een advertentie uit 1910, afb. 7, 8 & 9, voor de bouw van winkelpanden in de Heuvelstraat.
De goud- en zilverwinkel van Van Bommel op nr. 21 (het pand rechts op de foto) werd gebouwd samen met de schoenwinkel van Heier/Heijer op nr. 21a (links). Deze laatste, de winkel van Heier heeft daar tot in de jaren zestig gezeten!
Zoals bij de meeste winkel van Jos Donders zijn ook bij deze twee panden alleen de bovenste etages nog aantrekkelijk en herkenbaar. Zo zijn er mogelijk meer panden te vinden.
Het pas verschenen boek
‘Het Tilburg e.o. van architect Jos Donders - Toen (1898-1940) en nu', afb. 10, geeft een verrassend beeld van de veelheid en variëteit van het werk van deze architect.
In het boek zijn tevens vier routebeschrijvingen opgenomen om zijn Tilburgse panden persoonlijk eens van nabij te kunnen bekijken.
Met dank aan Wout van Bommel
