Willem van Oranje en Tilburg

• Geboortedatum: 24-04-1533
• Sterfdatum: 10-07-1584

Dat de Vader-des-Vaderlands, Willem van Oranje (afb. 1 & 2) hier ooit op de Heuvel heeft rondgelopen lijkt onwaarschijnlijk. Uit het feit dat hij meerdere keren de plaatsnaam Tilborch in zijn brieven vermeld heeft, blijkt dat hij zich wel degelijk bewust was van het bestaan van Tilburg!
Die brieven schreef hij niet altijd zelf, daar had schrijvers voor. Zijn collectie ontvangen en verzonder brieven bestaat uit bijna dertienduizend(!) brieven, dus zelfs bij het simultaan dicteren van brieven heeft hij bij elkaar, jaren besteed aan zijn correspondentie.
De vermeldingen:

a. 7 mei 1573, vanuit Delft aan de magistraat van Grave, afb. 3
Brief 11859, met als verkorte inhoud:
‘Dankzegging voor ontvangen brieven door ruiters te Tilburg van de vijand genomen en oproep tot snel overleg.'

Tilburg had het in 1571 al zwaar te verduren gehad door het plunderen van Duitse hulptroepen van Philips II, de zogenaamde ‘Zwarte ruiters'
In 1572 was Den Briel als eerste stad op de Spaanse troepen heroverd.

b. 8 november 1578, vanuit Antwerpen aan de Magistraat van Aarschot, afb. 4
Brief 12179, met als verkorte inhoud:
‘Doortocht van de prins en Matthias richting Herentals, Hoogstraten en Tilburg.'

In de vier jaar van 1877 tot 1881, was deze Matthias van Oostenrijk, door de Hollandse Staten Generaal benoemd tot landvoogd der Nederlanden. Omdat hij al snel overvleugeld werd door Willem van Oranje nam hij zelf in 1881 ontslag.

Tien jaar na de eerste beeldenstormen in België kreeg Tilburg in 1576 in de kerk van 't Heike ook met beeldenstormers te maken.
Dat Tilburg steeds onder een ander bewind viel blijkt uit het feit dat:
a. Willem van Oranje in 1574 in Delft een akte van sauvegarde (vrijgeleide) voor de ingezetenen van Tilburg tekende. Hij beloofde ze te vrijwaren van oorlogslasten.
b. Maar het jaar daarop, op 21 februari 1575 verleende de tegenstander, koning Philips II octrooi op het houden van markten in Tilburg. De weekmarkten werden voortaan bij de kerk gehouden en de jaarmarkten op de Heuvel.

In 1574 was Leiden als grote stad in Holland op de Spanjaarden heroverd.

c. 9 juni 1581, vanuit Breda aan de Magistraat van Breda.
Brief 8347, met als verkorte inhoud:
‘Nadat er twee schoten op het huis te Hoogstraten zijn afgevuurd, heeft de vijand een huis te Loeveren en de bedden te Houtepen in brand gestoken; Tilburg wil zich niet open stellen voor het volk uit Breda; toestand in 's-Hertogenbosch.'

d. 29 aug. 1581, vanuit Gent aan de Staten van Brabant, afb. 5
Brief 7361, met als verkorte inhoud:
‘Toezending van rekesten van de inwoners van Etten en van het Land van Breda met Tilburg en Goirle, met verzoek om advies.'

In juli 1581 met de 'Furie van Houtepen' veroverden de Spaanse troepen Breda.
Tilburg werd in 1581 eerst belegerd door Staatse troepen en veroverd. Het huis Broekhoven wordt door hen in brand gestoken.
Ook het kasteel aan de Hasselt brandt af maar deze keer bij de herovering door de Spanjaarden.

Tijdens de tachtigjarige oorlog
Tilburg lag jarenlang steeds weer in de vuurlinie van de twee strijdende partijen en eiste daarmee ook landelijk de nodige aandacht, ook van Willem van Oranje.
In 1584 werd Willem van Oranje in Delft vermoord, waarna de oorlog nog 64 jaar zou voortduren.
De jeugdvriend van Oranje en zijn latere aartsvijand, de Hertog van Alva, afb. 6, is in ieder geval met zekerheid in Tilburg geweest, als was het maar op doorreis. De vraag is natuurlijk of we daar trots op moeten zijn. Na zijn laatste bezoek aan 's Hertogenbosch, vertrok Alva op zondag 8 november 1573 via Tilburg naar Antwerpen (1), de kortste weg in die tijd tussen beide steden. Mogelijk zag hij toen op de Heuvel al de jeugdige Lindeboom staan.
Willem van Oranje zou vijf jaar later, in november1578 zelf ook in Tilburg geweest zijn volgens bovenstaande brief b !

Voor de tachtigjarige oorlog
Het is vrijwel zeker dat Willem van Oranje, ook voordat de oorlog begon, Tilburg heeft bezocht. Vanaf zijn elfde, in 1544, toen hij de titels ‘Prins van oranje' en ‘Heer van Breda' had geërfd, woonde hij in Brussel en kwam hij al regelmatig in Breda. Vervolgens, voor zover hij niet op reis was, woonde hij vanaf zijn huwelijk in 1551 in het kasteel van Breda, afb. 7. Zeker in die periode van 1551 tot zijn vertrek naar Dillenburg in april 1567 kwam hij diverse keren in 's Hertogenbosch, waar hij lid was van de exclusieve Zwanenbroederschap.
Ook zal hij in die zestien jaar vanuit Breda regelmatig de diverse bevriende Brabantse edelen bezocht hebben, waarmee hij samen was opgevoed, zoals:
In Asten, Hendrik van Brederode (1545-1573), heer van Asten.
In Boxtel met kasteel Stapelen, afb. 8, Jan van Horne (1531-1606), vanaf 1541 heer van Boxtel en Liempde.
Dus, ‘met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid' is Willem van Oranje in die jaren tot zijn vierendertigste, meerdere keren op doorreis in Tilburg geweest.
En ‘mogelijk' heeft hij hier zelfs nog wat rondgelopen en iets geconsumeerd!

Bronnen:
http://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/WVO/brieven
http://www.tijdmachinetilburg.nl/

(1) Leo Adriaenssen ‘Staatsvormend geweld', 2007, pag. 87