- Geboortedatum: 27-03-1903
- Sterfdatum: 10-11-1964
Duidelijk is dat er door het leven van mijn vader Harrie van Rijswijk drie rode draden lopen die dat leven sterk hebben beïnvloed. Dat zijn de invloed van de kerk, zijn gedrevenheid om een eigen zaak op te bouwen en vooral de enorme tegenslagen die hij heeft moeten verwerken.
Hij is schoenmaker van beroep en werkt eind jaren twintig van de vorige eeuw bij schoenfabriek Jan van Arendonk als stanzer van onder- en bovenleer waarbij zuinigheid en vakmanschap hand in hand gaan.
Harrie ontmoet daar mijn moeder Cor van den Dries die daar ook werkt als schoenenstikster. Zij fietst iedere dag van den Heikant waar ze woont naar haar werkadres in de Nieuwstraat. De vluchtige ontmoetingen na het werk krijgen een vervolg op de zaterdag- en de zondagavond. Dan wordt er gedanst in "het wit paardje". Daarvan moet optimaal worden geprofiteerd. Want dat dansen begint om 18.00 na de middag en om 21.00 uur moeten ze al weer thuis zijn. Ze leren er vooral walsen.
Na een verkering van minimaal vijf jaren trouwen ze op 31 augustus 1932. Ze hebben goed gespaard maar Harrie is er heilig van overtuigd dat er bij dit huwelijk een acte van huwelijkse voorwaarden moet worden opgesteld. Dat voorkomt dat als je in zaken mislukt zelfs "het bed onder oew kont vandaon" wordt verkocht.
Ze gaan achtereenvolgens wonen op het adres Goirkestraat 20 en Goirkestraat 172. De tijd daar wordt optimaal gebruikt om plannen te maken voor een eigen zaak en om een gezin te stichten.
Op 23 maart 1936 wordt het pand Noordstraat 79, op de hoek van de fabriekstraat, betrokken om daar een schoenenzaak te openen. In de nieuwe Tilburgsche courant van donderdag 2 april 1936 staat een advertentie met de volgende tekst:
"Morgen vrijdag 3 april opening van de schoenenzaak Noordstraat 79. Bezichtigt onze etalage. Beleefd tot een bezoek uitnodigend. H.J. v. Rijswijk."
Mijn moeder runt hoofdzakelijk de zaak en mijn vader gaat overdag nog werken in de zaak van zijn vader. En in de avonduren klust hij in zijn eigen werkplaats nog wat bij door schoenenreparaties voor de buurtgenoten uit te voeren. Ruim een jaar later, op 3 mei 1937, vinden ze kennelijk een nog geschikter pand in de Noordstraat want ze gaan wonen en zaken doen op het adres Noordstraat 59. Een beslissing met vérstrekkende gevolgen zoals we allemaal weten. Want op 10 mei 1940 ca. 16.30 uur is een bom neergekomen in de Noordstraat en geëxplodeerd vlak voor de deur van dit adres.
Bij die explosie vielen 14 slachtoffers waaronder mijn moeder en de materiële schade was zeer groot.
Je kunt je nauwelijks voorstellen wat mijn vader (onze pa) toen is overkomen. Die moet gebroken en totaal ontredderd zijn achtergebleven. Van de ene minuut op de andere zijn vrouw af moeten geven, zijn huis en zijn zaak aan diggelen en van zowat al zijn idealen en plannen beroofd.
Maar de restanten van de winkelvoorraad moesten nog wel worden veilig gesteld. Hoe hectisch die namiddag van de 10e mei is geweest laat zich alleen maar raden. Na 16.30 uur moest er naast al het te verstouwen leed nog heel veel georganiseerd worden. Als de term "terug naar af"ooit ergens van toepassing is geweest dan is het wel op dit tijdstip in het leven van onze pa. Hij die nog maar een klein aantal jaren van de zelfstandigheid had geproefd en er van had genoten moest nu al weer genoegen nemen met situaties in gezin en zakelijke bezigheden waarbij anderen voor een flink stuk meebeslisten en de dienst mee uitmaakten. Hij moet de wanhoop nabij zijn geweest.
Telkens als deze situatie bij mij in beeld komt vraag ik me af waar die man met zijn emoties is gebleven. Hoe heeft hij dit kunnen verwerken? Hij stopte dit weg. Als kind heb ik me dat nooit afgevraagd maar als je ouder wordt besef je dat er toch momenten moeten zijn geweest dat hij de wanhoop nabij was. Er werd nooit over gesproken. Hij wilde er kennelijk niemand mee belasten. Het verwerken van verdrietige zaken was in zijn optiek iets dat je niet met anderen deelde en het was zeker niet de gewoonte dat zorgen van ouders met de kinderen werden gedeeld. Ik kan niet anders dan geweldig onder de indruk zijn van de kracht die deze man heeft kunnen opbrengen. Hij heeft de ellende geen grote rol laten spelen in zijn leven. Er was geen tijd om achterom te kijken en het leven moest weer worden opgepakt. Was hij in zijn doen en laten veranderd na de bom ten opzichte van vroeger? Ik heb de neiging om te denken dat hij harder en directer was geworden.
Harrie van Rijswijk zat kennelijk niet stil want reeds op 19 juni 1940 huurt hij voorlopig het winkelpand op Noordstraat 73. In de zeven weken sinds het fatale moment zijn toch weer plannen ontstaan om de schoenenzaak door te zetten en wel in dezelfde straat.
De kerk heeft hem met normen en wetjes in een keurslijf gedwongen maar diezelfde kerk heeft hem ook bescherming gegeven. Hij heeft er zeker ook een deel van zijn zorgen kwijt gekund.
Het was hard werken van 's morgens vroeg tot 's avonds laat en dat was hem ook vaak aan te zien. Na het middageten legde hij zijn hoofd op zijn armen zittend aan tafel. Vrijwel onmiddellijk sliep hij dan en dat duurde ongeveer een half uur. Dat was de enige rust die hij nam.
Op maandag 22 juli 1946 trouwt onze pa met Cor Rijnen. Ze trouwen in de kerk van de Hoefstraat en het feest werd gevierd op het huisadres van de bruid. De zaak krijgt door de inbreng van Cor Rijnen een zichtbare impuls. Ze kunnen zich iets meer veroorloven en in de loop van de tijd zijn er weer nieuwe plannen. Uiteindelijk komt alles op zijn pootjes terecht en op 21 april 1955 wordt de zaak op Noordstraat 73 heropend. Op dinsdag 19 april verschijnt er een advertentie in de Nieuwe Tilburgse Courant om daar de aandacht voor te vragen.
Heropening!
A.s. Donderdag 21 april om 3 uur N.M. heropenen wij ons geheel gemoderniseerd schoenmagazijn en hebben onze collectie aanmerkelijk uitgebreid. Uw bezoek zullen wij zeer op prijs stellen. Aanbevelend.
H.van Rijswijk - Rijnen Noordstraat 73.
De zaken lopen goed en op 7 januari 1963 wordt een filiaal geopend aan het St. Annaplein nummer 14. Daar is meer ruimte voor het opzetten van een grote werkplaats die nodig is om een toenemend aantal schoenen op maat te maken.
In de tweede helft van de vijftiger jaren schaft Harrie een kevertje van volkswagen aan. Daar tuft hij overal mee naar toe. Op die manier is het mogelijk dat hij voor het eerst in zijn leven op vakantie gaat samen met ons moeder.
En dan slaat het volgende noodlot toe. De eerste verschijnselen van zijn ziekte dateren van februari 1964. Hij werkt gewoon door. Vanaf eind april wordt duidelijk dat hij niet meer kan werken en dat de gezondheid steeds verder achteruit gaat. Hij is dan alleen nog in staat om de boekhouding te verzorgen.
Vanaf eind augustus weet ons moeder hoe ernstig het is en dat geen genezing meer mogelijk is.
De vaste leveranciers van de zaak worden ingelicht over het slechte ziektebeeld. De vele fruitmanden die dan binnenkomen getuigen van het feit dat hij kennelijk goed gezien is in dit zakelijke circuit.
De laatste zeven of acht weken is hij niet meer van zijn bed geweest. Op de voormiddag van dinsdag, 10 november, worden we naar huis geroepen en in ons bijzijn overlijdt onze pa dan zonder dat we nog met hem hebben kunnen praten. Dat zat er die dag niet meer in. Dan volgt natuurlijk allerlei geregel, maar het beeld dat ik nooit zal vergeten is dat de mensen van "Rooms Leven" hem op komen halen. Van boven uit de zitkamer aan de voorkant zien we dat ze hem helemaal in een zeildoek hebben gewikkeld en zo achter in een lijkauto leggen. In een uur tijd was hij van een mens in een pakketje veranderd.
Harrie van Rijswijk is intussen geschiedenis geworden. Hij heeft keihard gewerkt en het zat hem vaak niet mee. Zijn broer Kees heeft ooit tegen ons gezegd "niemand heeft zo hard gewerkt in zijn leven als onze Harrie". Onze pa heeft uit het leven gehaald wat mogelijk was. Hij heeft zijn talenten optimaal gebruikt. Meer zat er niet in. Telkens als we terugkijken naar dit leven ontstaat er steeds meer respect voor wat hij ondanks alle tegenslagen heeft bereikt. Ik hoop dat Harrie van Rijswijk hiermee weer even uit het verleden naar voren treedt.
Henk van Rijswijk mede namens mijn broers Fons, Jan, Frans en Peter.
Foto: Harrie van Rijswijk