Schoenschrapers

• Datering van het voorwerp: ca. 1870 - nu

‘De zindelijkheid vordert verder van de mens, dat hij de voorwerpen, .... die hij bewoont, rein en onbeschadigd tracht te houden. Daarom brenge men geen slijk in huis. Men vege altijd, zowel bij mooi als bij slijkerig weer, voor men binnengaat, de voeten af op de bij de voordeur staande voetenkrabber of anders op de grote vloermat bij de deur.’
Aldus een 19-de eeuwse schrijver.
Eén van de unieke kenmerken van Tilburg is ongetwijfeld het grote aantal bewaard gebleven schoenschrapers uit de periode van ca. 1870 tot 1900, naast de voordeur (foto 1).
Tegenwoordig is een ander soort schoenschrapers populair, nu los voor bij de tuindeur in de vorm van een borstelegel of als gietijzeren miniatuur huisdier.

De meeste schrapers die we tegenkomen bij oude panden zijn simpele beugels. Maar er zijn nog steeds een paar te vinden, van ranken voorzien, mooi gedecoreerd van gietijzer. Zo te zien was het idee dat de bezoeker die langs voren binnen kwamen, schoenen droeg en geen klompen, want voor de brede klompen waren ze toch te smal (foto 2).
Te oordelen naar de hoeveelheid vermeldingen van schrapers op internet blijken ze ook in België nog voor te komen en daar redelijk in de belangstelling te staan. Diverse van de schoenschrapers zijn hier beschadigd. Maar de interesse om deze weer in ‘originele‘ staat te herstellen is groot. Met de nodige zorg is het mogelijk om met een afdruk van de oude gietijzeren schraper, een replica in aluminium te maken (foto 10 en 11).

Foto 1: Voormalige schoenschrapers (1983), Wilhelminapark 29 (RAT-035026)
Foto 2: Poststraat 29
Foto 3: Wilhelminapark 21
Foto 4: Wilhelminapark 122
Foto 5: Goirkestraat 81
Foto 6: Willem II-straat 31
Foto 7: Willem II-straat 34
Foto 8: Nieuwlandstraat 20
Foto 9: Nieuwlandstraat 35
Foto 10: Tuinstraat 41, uit 1877
Foto 11: Tuinstraat 41- oude schraper, als gietmodel

Twaalf synoniemen:
Klompenkrabber, klompenschraper, schoenschraper, schoenenschraper, schoenkrabber, schoenenkrabber, schrapijzer, schraapijzer, voetkrabber, voetenkrabber, voetschraper en voetenschraper.