- Datering van het verhaal: 1950-1970
Badderen en wassen
Tijdens onze vorige "bezoeken" aan het Openluchtmuseum in Arnhem hebben wij u rondgeleid in de zogenaamde Tilburgse rijtjeshuisjes. Dit keer bezoeken wij de huizen uit de jaren de jaren vijftig en zeventig. We zoomen in op specifieke details
Allereerst nemen wij het baden onder de loep. In de jaren vijftig is het badritueel met de zinken badkuip voor velen een wekelijkse bezigheid. Dit universele "bad" vinden we dan evenzo in het huisje uit de jaren vijftig.
Voor diegenen die wilden, was er de mogelijkheid om een bad te nemen in een badhuis. Een voorbeeld hiervan treffen we aan het kruisgebouw naast de Tilburgse huisjes. In Tilburg zelf waren er meerdere badhuizen over de stad verspreid, ( Julianastraat [tijdens de oorlog Badhuisweg], Paduaplein en Hoogvensestraat).
In het huis van de zeventiger jaren treffen we al een doucheruimte aan. De Tilburgers noemden deze ruimte een "douchecel". In de loop van de jaren zestig zijn meerdere zogenaamde "bijkeukens" (annex schuurtje) omgebouwd tot douchecel. In de nieuwbouw woningen werden deze "badkamers" standaard opgenomen. Hetgeen eveneens gold voor de interne W.C. die een plaats kreeg in de hal. Een tweede WC op de eerste verdieping begon aan zijn opmars. Een enorm verschil met de "poepdoos" die buiten of in de schuur stond. Het warmwater werd aangevoerd via een geiser op stadsgas, deze werd begin zestiger jaren omgebouwd om te kunnen werken op het aardgas uit Slochteren.
Velen zullen zich het douchen in de winter herinneren, de muren waren ijskoud en de doucheruimte dienovereenkomstig. Een verwarmingslamp bod enige soelaas, maar het bleef "afzien". Soms verlangden wij terug naar de zinken teil die opgesteld werd in een warme keuken. Dat dit minder hygiënisch was, woog niet op tegen de koude douche-cel.
Nu beschikken praktisch alle huizen over centrale verwarming met een complete badkamer met centrale verwarming en dikwijls vloerverwarming. De bad- en/of douchefrequentie is fors toegenomen. De vrieskou staat een dagelijkse "sopbeurt" niet meer in de weg.
Wassen
Een andere ontwikkeling die wij belichten is het wassen van de kleding en andere zaken zoals bedlinnen en handdoeken etc. In de loop van de jaren veertig deden de eerste "automatische" hulpmiddelen hun "algemene" intreden. De eerste wasmachines deden hun intrede. Het waren houten kuipen met een mogelijkheid om de was rond te draaien met behulp van een rotor.
De (witte)was moest nog steeds apart gekookt en gespoeld worden. Via een wringer werd de was zo droog mogelijk gemaakt. Deze wasmachine werd gemoderniseerd en geconstrueerd van een ander materiaal. Als we in het huisje van de vijftiger jaren rond kijken, zien wij een model van één van de oudere wasmachines.
In de jaren zeventig werd de wasautomaat geïntroduceerd. Een enorme vooruitgang. De was werd "gekookt" in de machine, (voor)gewassen op verschillende temperaturen en gecentrifugeerd. Vooral dit laatste was nog niet optimaal en menig huisvrouw gebruikte nog een aparte centrifuge. Deze treffen wij dan ook aan in het schuurtje, horende bij het huis uit de zeventiger jaren. Dit apparaat bewees eveneens zijn diensten bij een handwasje.
Een decennia later deden de eerste wasdrogers hun intrede en werden de wasautomaten steeds verder verfijnd en uitgebreid. Inmiddels zijn het computer gestuurde apparaten met trommels die de was koesteren. Een heel verschil met het schrobben van de was op een wasbord tot het schoon was.
Anno 2008 is het streven om zo zuinig mogelijk om te gaan met energie, daarom wordt het drogen van de was aan de droogmolen weer gestimuleerd. Dit wil de gemiddelde Tilburger nog wel doen. Tegelijkertijd doen we de vaat in een vaatwasser en zijn er zelfs strijkautomaten die via stoom de was praktisch zelfstandig strijken. Hoe zou het huisje anno 2025 eruit gaan zien ?
Rien van der Heijden
Augustus 2008 (185)
Met dank aan:
Openlucht museum Arnhem
Foto's: Anja en Rien van der Heijden
Bijlages:
Foto 1: Het wekelijks badritueel (Foto archief auteur)
Foto 2: De geiser, die voor het warmwater zorgden
Foto 3: Douche in het huis uit de jaren zeventig
Foto 4: Voorbeeld van een bad in een badhuis
Foto 5: Houten wasmachine met rotor en wringer
Foto 6: Metalen wasmachine met rotor en wringer
Zie ook op onze site:
"Van Tilburg naar Arnhem"
"Tilburgse huisjes ingericht"
"Op kraamvisite in het vierde huisje"
"Wassen en gewassen worden"
Tilburg Wiki
