Stadsmuseum Tilburg
In diezelfde etalage toont een dame in typische jaren vijftigkledij enkele schoendozen. Achter haar zien we een wand vol schoendozen die blijkbaar typisch Tilburgs schoeisel bevatten: petoffels, nauw schoen, nissels en strêûplèèrze. Ik sta hier voor de woning van Roos Mannaerts, nazaat van de bekende Tilburgse schoenfabrikantenfamilie. De etalage maakt deel uit van de raamexpositie ‘Levend Erfgoed – van Gasthuis tot Goirke’.
Terug naar Tilburg
Roos Mannaerts is beeldend kunstenaar, ze maakt vooral beelden in brons en keramiek. Sinds begin jaren tachtig woont ze in het Smidspad. Na haar studie betrekt ze samen met haar man Henk Heeren een boerderij in Baarle-Nassau, waar Roos het uitstekend naar haar zin heeft. Toch kiest het stel enkele jaren later voor de Tilburgse binnenstad. Hier vinden ze twee naast elkaar gelegen panden van de familie Elias. In de werkplaats van deze voormalige schoenfabriek is dan een drukkerij gevestigd. Roos en Henk betrekken de werkplaats als atelier. Henk herinnert zich: “Het huis was in een slechte staat, er moest heel veel aan de panden gebeuren. De tuin stond vol met hokjes en schuurtjes. Ik denk dat er wel twintig mensen werkten.” Achterin de tuin staat nog steeds een gedeelte van de oude fabriek. “Daarboven is mijn atelier,’ wijst Roos.
‘Er waren heel veel hokjes en schuurtjes, ik denk dat er wel twintig mensen werkten.’
Schoenfabriek
Voorafgaand aan het inrichten van de etalage-raamexpositie krijgt Roos bezoek van Loes Elias, een dochter van de vroegere fabrieksdirecteur. Roos: “Ze was heel blij verrast dat er nog ambacht werd gepleegd in haar vaders werkplaats. Ze vertelde onder andere dat haar vader zelf schoenen ontwierp. Van haar kreeg ik spullen om te etaleren, waaronder haar eigen schoenen die haar vader ontworpen had. Ook kreeg ik oude familiefoto’s en de schoenendoos die nu in de etalage staat. Loes herinnerde zich ook dat ze als kind op zolder sliep. Ze werd vaak wakker van de machines en de paarden die door de straat liepen. Dat moet een heel gekletter zijn geweest met die kinderkopjes destijds.”
Raar straatje
Samen met Roos wandel ik verder door het Smidspad. Her en der hangen posters voor de ramen, die iets vertellen over de vroegere bestemming van het pand. Ook zien we oude foto’s van hoe de straat er vroeger uitzag en wie er nog meer woonden. Even later ontmoeten we Louis Donders, ook een Smidspad-bewoner. Tien jaar geleden bracht hij het boek ‘Het Smidspad in Tilburg – kerkepad, winkelstraat, woonstraat’ uit. “Toen wij hier kwamen wonen, vond ik het Smidspad een raar straatje,” gaat Roos verder. “Er woonde een echtpaar met een aapje in huis. Zelf waren wij zo bezig met ons eigen ding, dat we nauwelijks tijd hadden voor de buurt. Wij leefden als het ware achter de gevel. Maar door zo’n boek en dan nu de raamexpositie, veranderde dat toch wel enigszins. Dan zie je dat de sfeer erg is veranderd.”
‘Eigenlijk zouden al die oude winkelpandjes de basis moeten vormen voor dit kunstenaarsstraatje.’
Kunstenaarsstraatje
Roos vertelt ook hoe het Smidspad is veranderd sinds zij en Henk er kwamen wonen: “Destijds waren er nog veel braakliggende stukken, dat gaf wat lucht. Nu is werkelijk elke centimeter volgebouwd. En iedereen heeft ook nog eens een auto die ze ergens kwijt moeten. Toen de straat in de ogen van de gemeente ‘verloederde’, was het idee om er een kunstenaarsstraatje te creëren. Iedere kunstenaar een eigen etalage! Voor de schilrenovatie was destijds ook subsidie beschikbaar. Eigenlijk zouden al die oude winkelpandjes de basis moeten vormen voor dit kunstenaarsstraatje. Maar door al die appartementen en studio’s wonen veel mensen hier maar tijdelijk. Dan bouw je geen band op met de straat. Het is nu wel weer netjes, maar eigenlijk is het Smidspad toch wel mishandeld, vind ik. Hoewel de tussendoor geplaatste nieuwbouw goed bedoeld is, doet die toch wel afbreuk aan de typische oude sfeer.”
Tekst Theo van Etten
Voor het gebied tussen Wilhelminapark, TextielMuseum en De Pont museum is (onder andere door de twee musea en de gemeente) de Gebiedsagenda Museumkwartier gemaakt. Belangrijk punt in die agenda is het aangenamer maken van routes in het gebied voor wandelaars, bijvoorbeeld door meer aandacht te geven aan groen, erfgoed en cultuur. Het Smidspad is een van deze routes. in september-oktober 2023 vertellen we enkele verhalen over het Smidspad.