1895 – Tiener Kroonprinses Wilhelmina bezoekt Tilburg

• Datering van de gebeurtenis: Zaterdag 25 mei 1895

De nog veertienjarige kroonprinses Wilhelmina bezoekt Tilburg op zaterdag 25 mei 1895, samen met haar moeder Koningin-regentes Emma.
Afbeelding 1 toont haar op een 25-cent muntstuk uit dat jaar 1895.
Drie jaar later, op haar 18e verjaardag, wordt Wilhelmina de Koningin van Nederland.
Wilhelmina bezocht Tilburg omdat Tilburg toen de grootste stad van Brabant was, met de meeste inwoners en industrie.

Over haar bezoek staat een verslag van meerder pagina's in de ‘Nieuwe Tilburgsche Courant' waarin al de speeches en al de mensen die zij ontmoet, aan de orde komen.
Hier een ingekort verslag om een beeld te geven wat ze die dag heeft beleefd.

‘Tot laat in de nacht werd er te Tilburg van vrijdag op zaterdag gewerkt, om zoveel mogelijk te herstellen van wat door wind en regen was bedorven. Gelukkig was ‘s middags de wind bedaard en hoopte men dat ook eindelijk de regen zou ophouden, maar deze hoop bleek ijdel. Naar gelang het uur naderde, waarop de geliefde Vorstinnen zouden aankomen, werd de drukte in de straten groter en duizenden ingezetenen en vreemdelingen trotseerden de regen.
Voor het station aan de stadzijde, tegenover de wachtkamer le klasse, was een baldakijn aangebracht, gedrapeerd met stoffen in de Tilburgse kleuren, blauw en geel, die door speren werden opgehouden.
Juist om half twaalf stoomde de koninklijke trein langzaam tot vóór het station. Ieders ogen staarden angstig naar de salonwagen, omdat het gerucht had gelopen dat wegens een verkoudheid en het slechte weer Koningin Wilhelmina niet mee naar Tilburg zou komen. Gelukkig bleek het tegendeel en vlug stapten de beide Vorstinnen uit. H. M. Koningin Wilhelmina droeg een licht grijs zijden kleedje met weerschijn, een licht grijs mantel-jacquet en een strohoed met witte veren ; H. M. de Koningin-regentes (Emma) een zwart zijden kleed met zwart fluwelen mantel. Op het perron bevonden zich de commissaris van de Koningin in dit gewest en de burgemeester van Tilburg.
Do Koninginnen namen plaats in het met vier paarden bespannen rijtuig, waarvan zij ondanks de regen, de kap lieten neerslaan, en nu zette zich de stoet in beweging.

Aan het stadhuis gekomen, verlieten Hare Majesteiten en het gevolg de rijtuigen, bestegen de trappen van het bordes, wuifden de ontelbare menigte vriendelijk toe en traden de smaakvol getooide vestibule binnen, die tot receptiesalon was ingericht. Nadat de burgemeester de gemeenteraad had voorgesteld, begaven zich de Koninginnen naar de voor Haar ingerichte vertrekken.
Bij herhaling hoorden wij door leden van het gevolg zoowel als door verslaggevers van elders, die de gehele reis van H.H. M.M. door Nederland mede maken, verklaren, dat zij het elders nog niet zo hadden aangetroffen.

Nadat Hare Majesteiten nog een weinig tijds in het voor haar bestemde boudoir hadden doorgebracht, werden zij naar de eetzaal geleid, om aan te zitten aan het dejeuner dat de gemeenteraad haar aanbood.
(Afbeelding 2 uit 1892. Met achteraan het voormalige gemeentehuis aan de Markt, later Oude Markt, met links de kerk van ‘t Heike. De kerk nog met de oorspronkelijk voorgevel en de in 1890 geplaatste telefoonmast ernaast. RAT-1844)

Vóór het Stadhuis staan duizenden te wachten niettegenstaande dat het blijft regenen, en de gehele Markt schijnt van het bordes gezien, een reusachtig dak van parapluis te zijn. Om 2 uur ongeveer ondernemen H.H. M.M. een rijtoer. Ondanks de regen blijft de kap van het koninklijke rijtuig omlaag. De Vorstinnen hebben nu lange grijze regenmantels omgehangen. De stoet trekt stapvoets tot bij het Monument.

(Afbeelding 3 van rond 1900. Het monument, de vroegere gedenknaald voor Koning Willem II op de hoek van de Monumentstraat en Paleisstraat, uit 1874. RAT-2483)

Aan beide zijden van het Monument staan de oud-strijders van 1830-‘31, daarnaast de leden van de Bond van Oud-Onderofficieren en tegenover het Monument, de leden van de Anti-Sociaal-Democratische Vereniging ‘Recht en Plicht' met het bestuur en de fanfare.
Door de Paleisstraat en over 't Willemsplein wordt de tocht vervolgd en langs dezelfde weg keert de stoet terug om op de Oudendijk aan 't Moederhuis van de Zusters van Liefde halt te houden. In 't voorbij rijden wordt de eenvoudige nette versiering opgemerkt, welke aan de Sociëteit Philharmonie is aangebracht.
Boven de deur (van het klooster) prijkt in letters van oranjekleurige bloemen het woord ‘Welkom.' H.H. M.M. werden in de vestibule ontvangen door de Eerw. Algem. Overste van de Orde, omgeven door Eerw. Zusters bestuurderessen.
Aan de andere zijde van de zaal waren een 60-tal weesmeisjes geplaatst. Een dezer, de 12-jarige Mina Jansen, treed enigszins schuchter tot voor de vorstinnen en houdt met heldere stem op aangrijpende wijze de volgende toespraak:
Geëerbiedigde en Geliefde Vorstinnen. Gewaardigt U voor een ogenblik de luister te vergeten, die U gewoonlijk omgeeft, en, in Uwe welwillende en alombekende goedheid tot de kleinsten onder de kleinen af te dalen, om enkele korte woorden aan te horen, die opwellen uit de grond van het gevoelige kinderhart. Waar allen U danken, Geëerbiedigde en Geliefde Vorstinnen, voor de hoge eer van Uw bezoek, danken wij als de geringsten, dubbel, en waar allen juichen, zijn wij, ouderlozen, dubbel en kinderlijk verblijd. Het is Uw liefderijk hart bekend, hoe wij eenmaal bitter geschreid hebben op het graf onzer dierbare moeders; en nu begroeten wij, na de goeden God, die onze steun en troost is, U, o jeugdige en Geliefde Koningin, als onze toekomstige en U, o Geëerbiedigde en Beminde Koningin-regentes, als onze tegenwoordige moeder. Versmaadt die ongekunstelde taal van het arme en vertrouwende kinderhart in uwe vriendelijke goedheid niet; maar gewaardigt U onze liefde te aanvaarden met de diepgevoelde dank van alle bewoonsters van dit Gesticht, voor de ongewone eer van Uw Vorstelijk bezoek, en overtuigd te zijn, dat wij ons eenmaal door ons gedrag waardig hopen te maken, tot de getrouwste Uwer onderdanen gerekend te worden. Van Uwe Majesteiten de geringe en dienstwillige dienaressen.
Koningin Wilhelmina is blijkbaar diep getroffen door de eenvoudige taal van het ouderloze kind en meer dan een van de toehoorders staan de tranen in de ogen.

Onder de nog altijd voortdurende regen, werd de rijtoer vervolgd over de Markt, door de Heuvelstraat en over de Heuvel. Een ogenblik later reed de stoet het terrein binnen van de Flanelfabriek van de firma F. A. Swagemakers & Zonen.

(Afbeelding 4 toont Kroonprinses Wilhelmina met de strohoed met witte veren, samen met Koningin-regentes Emma, in de spinnerij van de wollenstoffenfabriek
‘F.A. Swagemakers en Zonen' aan de Veemarktstraat. RAT-53268 )

Een wandeling werd gemaakt door de inrichting en H.H. M.M. bezichtigden met de meeste belangstelling, voornamelijk de kolossale spinnerij, waar zeven assortimenten in de breedte op één rij en zeven selfactings vóór elkaar zijn geplaatst. Ook werd vluchtig de ruwerij en vollerij beschouwd en eindelijk een bezoek gebracht aan een lokaal, waar de voornaamste soorten van het fabrikaat dezer firma waren geëxposeerd.
Nu werd de tocht voortgezet langs de Spoorlaan en door de Willem II straat en Heuvelstraat naar Korvel. Voor de kerk van de Israëlitische gemeente in de Willem II-straat stond het kerkbestuur geschaard. Het kerkgebouw was geopend en geheel verlicht zo als bij plechtige gelegenheden gebruikelijk is.

Bij het kerkgebouw van de Nederlands Hervormde Gemeente heeft een dergelijke ovatie plaats. Ook hier staat aan de ingang van het ijzeren hek, dat het kleine voorplein afsluit, het kerkbestuur met de predikant.
Na een minzame dankbetuiging, ging het in draf naar de lakenfabriek van de firma Van Dooren & Dams. Reeds van verre zag men van het vier verdiepingen hoge fabrieksgebouw de vlaggen, die daar in de kleuren van Oranje, Waldeck-Pyrmont, Nederland en Tilburg op de nok van het dak aan standaards wapperden. Door een sierlijke met rode draperieën getooide ereboog, reed het Koninklijke vierspan de fraai aangelegde tuin binnen, gelegen tussen de fabriek en het woonhuis, waar H.H. M.M. afstapten.

Alsnu werd door de Hoge Bezoeksters achtereenvolgens bezocht de volderij, de ruwerij en de spinnerij. Het scheen de bijzondere aandacht van de Vorstinnen te trekken, dat op de assortimenten wol in de nationale kleuren werd bewerkt. In de ruime spinnerij maakte de heer Van Dooren H.H. M.M. opmerkzaam op het Jacquard getouw, waarop het portret van Hare Majesteit de Koningin werd geweven, door leerlingen van de Tilburgse Weefschool. Een klein oponthoud ontstond, door dat Koningin Wilhelmina, die bij het uitstappen van het rijtuig haar regenmantel had gescheurd, het kledingstuk even door een van de fabrieksmeisjes liet repareren. Tot groot vermaak van de aanwezigen, gelukte het de Koninklijke kleedermaakster eerst na veel inspanning een draad in de naald te steken, zo onthutst was zij door de eer, die haar te beurt viel.

Nu ging het in gestrekte draf van Korvel naar de Veldhoven. In de Noordhoek stond het 200 man sterke personeel van de fabriek van de firma Frans Mutsaers & Zn. opgesteld. In de voorste rij een twintigtal werklieden, die meer dan 25 dienstjaren tellen; allen zijn met Oranjesjerpen getooid.
Eindelijk bereikt de stoet ‘De Veldhoven' onder het gejubel van duizenden. Hier zou de provinciale Muzikale huldebetoging plaats hebben. De gezelschappen, waren ten getale van 59 allen aanwezig. Om circa 3 uur waren zij daar en ondanks de hardnekkige regen, werd een repetitie gehouden van de ensemblenummers. In een ruimen kring stonden de circa 2.000 executanten, waaromheen de besturen, in volgorde naar de datums van oprichting, met de banieren.
Toen de Koninginnen het paviljoen binnentraden, werden door de dochtertjes van de heer Jacques van Roessel en Everard Lombarts, bestuursleden van de N. K. Harmonie, boeketten aangeboden.

(Hier niet vermeld, maar iedere keer dat Wilhelmina uit haar koets kwam kreeg zij door Tilburgse meisjes een boeket bloemen aangeboden.
Bovengenoemde Everard Lombarts, textielfabrikant en wonend aan de Bosscheweg, mocht zijn oudste dochter, de 8-jarig Lies Lombarts ook bloemen laten aanbieden. Een goede reden voor de familie Lombarts om door fotograaf Van Beurden uit de Willem II-straat bijgaande feestelijke foto te laten maken, afbeelding 5)

Na de betoging reden Hare Majesteiten naar het station terug, waar wederom een erewacht van de Schutterij was opgesteld en in het wachtsalon. Alvorens in de Koninklijken salonwagen plaats te nemen, dankte de Koningin-regentes de Burgemeester voor de hartelijke ontvangst door H.H. M.M. te Tilburg ondervonden, en stelde zij hem een som van f 1.000 ter hand voor de algemene armen van Tilburg. Evenzeer bedankte de Regentes de Commandant van de erewacht, daarbij de wens uitende, dat het ongunstige weder geen kwade gevolgen voor de heren mocht hebben. Van allen namen H.H. M.M. hartelijk afscheid. Toen de Koninginnen in de salonwagen waren gestapt, zei de Koningin-regentes nog tot de Burgemeester: ‘Burgemeester, ik hoop maar dat U geen kou heb gevat, wij waren er warmer op gekleed dan U'. Nu zette de trein zich in beweging, die Neerlands geliefde Koningin en de hooggeëerde Koningin-regentes naar Nijmegen terugvoerde.

Niet zodra waren de Vorstinnen vertrokken, of het weer klaarde op, zodat het vuurwerk en de illuminatie konden plaats vinden.'