- Datering van het verhaal: 1899-2008
Koekenbakker Smarius
In één van de vorige bijdragen heeft u kennis gemaakt het Sjef Vos. Hij is geboren aan de Bredaseweg. Toen hij twee jaar oud was, anno 2008 ruim negentig jaar geleden, verhuisde zijn ouders naar de Goirkestraat 109. Wij hebben Sjef al gevolgd op een avontuur in de derde klas van de Leo-school. Nu beschrijft Sjef de panden enkele bewoners aan de Goirkestraat 141-145 in Tilburg.
"Het echtpaar Smarius-Reijnders was toen al goed bekend. Om 07.00 uur was de winkel al open. Ik ging er toen al (1923) naar toe om brood, enzovoorts te gaan kopen.
Zondags was de winkel natuurlijk dicht. De pastoor had er nog drie kapelaans ! Er waren toen vier Heilige Missen: 6 uur (voor mensen om vis te kunnen vangen, of iets anders), 07.30 uur, 09.00 uur en 10.30 uur. Om 10.30 uur werd er altijd gezongen bij het orgel, soms met het mannenkoor, af en toe gemengd. En zondag had elke mis er nog twee misdienaars bij !
Door de week was er iedere dag een H. Mis om 07.30 uur en veel kinderen van de Leo XIII straat en van de Kasteeldreef waren dan al in de kerk, ook de meisjes. Dan werd er soms bij gezongen onder de H. Mis met de "meester" (Frater Leopold) erbij.
Na de kerk om 08.00 uur moesten veel kinderen brood of zo iets gaan kopen en om 09.00 uur gingen de kinderen naar school.
Toen werd er nog al wat gebouwd. De kerk St. Dionysius (van de Goirkestraat 68) werd veel groter gemaakt. In de Gasthuisstraat werd de grootste kerk gebouwd, deze was geheelvol met mensen toen de ze kerk in gezegend werd. Maar daarna is die kerk nooit meer vol geweest, ook niet met kerstmis.
Het echtpaar Smarius-Reijnders had acht kinderen toen ik zeven jaar was (1923/1924) om brood enz. te kopen. Enkele van de vier jongens hielpen in de bakkerij. Want de oudste, Cor, was al 24 jaar.
Maar de bakkerij werd steeds groter. Toen ik met mijn machinefabriek Vos in de Goirkestraat 157 begon, 30 april 1943, kon ik meteen voor bakkerij Smarius werken. De bakkerij groeide gestaag en van alles werd erbij gekocht.
Later is de zaak in twee gedeeld: Cor en Stef deden het brood- en beschuit gedeelte. Fons en Jo de koekfabriek.
Toen dit alles nog groter werd, is later de grote Smarius-fabriek bij de Ringbaan-Noord gebouwd, ook toen werkte ik heel veel voor Smarius.
Op zondag 29 november 1959 is met een grote uitslaande brand de Smarius fabriek aan de Ringbaan-Noord in de as gelegd. In genoemd jaar was het zestig jaar geleden dat het echtpaar Smarius-Reijnders in 1899 was begonnen met hun bedrijfsactiviteiten.
De fabriek van Smarius werd weer opgebouwd en tot in 1977 heb ik met mijn machinefabriek Vos voor Smarius gewerkt.
In 1984 is Smarius Tilburg overgenomen door "Bolletje".
De stichter was reeds in 1943 overleden en zijn vrouw in 1965. Cor, Stef, Fons en Jo respectievelijk in 1978, 1974, 1958 en ?
Josephus Maria (Jos) Smarius en zijn vrouw Theodora Smarius-Reijnders begonnen hun onderneming aan het Smidspad in 1899. Daarna de verhuizing vijf jaar later naar Goirkestraat. Hier werd het bedrijf gesplitst in een drietal bedrijfsonderdelen; brood, beschuit en koek. Via de Enschotsestraat kwam het bedrijf aan de Ringbaan-Noord terecht. In de tweede maand van 1957 werd gestart met de bouw, in de vierde maand stortte een deel van de nieuwbouw in door een storm. In juni was het weer raak. Uiteindelijk werd in mei 1959 de nieuwbouw geopend. Een maand voor de drukke december 1959 brandde het bedrijf praktisch geheel uit. Een jaar later was de schade hersteld en in de loop van de jaren is het bedrijf telkens uitgebreid.
De Tilburgers noemde Hasseltse rotonde, de rotonde van Smarius. Dit verkeersplein was tot angst van veel rijexamenkandidaten dikwijls opgenomen in de route die moest worden afgelegd. Velen zijn er gezakt voor hun felbegeerde (roze)papiertje. De "rotonde van Smarius" was lange tijd de enige rotonde die Tilburg en omgeving rijk was.
Na een fusie met Paymans-Delgijer probeerde beide bedrijven te overleven in een moeilijke tijd. Tenslotte is het bedrijf in het laatste jaar van de twintigste eeuw overgenomen door "Bakkersland".
Het enige wat gebleven is de "rotonde van Smarius". Overigens al lang niet meer de enigste in de stad. Ze zijn niet meer te tellen. Smarius is verdwenen bij de rotonde, daarvoor in plaats kwam het draaiende huis op de rotonde...
Rien van der Heijden
December 2008 (201)
Met dank aan:
Sjef Vos
Loes en Pieter Hoogendoorn
Werkgroep: "Theresia in de schijnwerpers"
Foto 1:
Goirkestraat (richting Hasseltstraat.) rechts, het huis met de witte" balk", voormalig koek- broodfabriek van Smarius
Foto 2::
50-jarig jubileum koek- broodfabriek Smarius aan de Goirkestraat. links Sjef en Marietje Smarius. rechts Koos de Leeuw. exportleider van beschuit naar o.a.Zwitserland. Deze beschuit droeg de merknaam ' Byke Bros ' op het pak stond een vrouw in Brabantse klederdracht.
Foto 3:
50-jarig jubileum Smarius Koekfabriek aan de Goirkestraat
Foto 4:
St. Nicolaasfeest in café Bierings (hoek Goirkestraat/Korte Hoefstraat) ± 1955. Georganiseerd voor de kinderen van de werknemers van koek- broodfabriek Smarius. Op de foto Mieke de Leeuw, dochter van Koos de Leeuw als ' Byke Bros ' (Beeldmerk van de beschuit in o.a. Zwitserland) uiterst rechts onderwijzeres Ans Smulders
Foto 5:
Eindexamenstunt van de Willem II H.B.S op een kar bij de Sacramentskerk. Rechts een broodkar van W. van Broekhoven van koek- broodfabriek Smarius
Foto 6:
Koek- broodfabriek Smarius in 1959, na de brand
Foto 7:
Rotonde in aanleg, op de achtergrond de koek- broodfabriek van Smarius
Foto 8:
Briefpapier Paymans-Smarius ( Na de fusie tussen Paijmans-Delgijer en Smarius)
Foto's: Beeldonline Regionaal Archief Tilburg
