De ‘Van Kuijk Vliegtuigindustrie’

Harry van Kuijk, geboren in Leende in 1888

Tijdens de Eerste Wereldoorlog kwam Harry van Kuijk vanuit Leende naar Tilburg om hier zijn dienstplicht te vervullen. Direct na die oorlog begon hij in die stad een timmermansbedrijf. In de navolgende jaren tot 1959 ontwikkelde het bedrijf zich als timmerfabriek met specialisatie de fabricage van deuren. In 1959 verhuisde het toenmalige bedrijf ‘Vankuijkdeuren N.V.’ naar de Ringbaan-Oost, waar het tot 2003, dus bijna 45 jaar is blijven bestaan.

Vliegveld Leende
Gezien de beperkte zakelijke mogelijkheden van de timmerfabriek tijdens de Tweede Wereldoorlog besloot Harry van Kuijk (geb. 1888 afb. 1), samen met zoon Joos (geb. 1923 afb. 2) om al in 1941 zo spoedig mogelijk na de bevrijding vliegtuigen te gaan produceren. Hout en met name fineer waren in de vliegtuigbouw nog onmisbaar. Harry van Kuijk - in Leende geboren en twintig jaar opgegroeid -  kocht daar aan de oude weg van Eindhoven naar Weert in 1942 een terrein dat, onder het motto „ontginning" , werd geëgaliseerd. Heiplaggen werden afgestoken. Meer dan 50.000 M3 zand verzet en het aldus vlak gemaakte terrein werd met gras ingezaaid. Het vliegveld was tenminste gereed.
Zonder risico was deze activiteit niet. In Juni 1944 werd, waarschijnlijk na verraad, door de S.D. (Sicherheits Dienst)een overval gepleegd, waarbij zeshonderd werktekeningen verloren gingen. De hierdoor geleden schade bedroeg minstens ƒ 20.000. Gelukkig had men voorzorgsmaatregelen genomen en fotokopieën van de tekeningen op andere plaatsen laten onderduiken. Ook de reeds vervaardigde vliegtuigonderdelen waren op een veilige plek verborgen. De beide directeuren werden na een streng verhoor wegens gebrek aan bewijs vrijgelaten.
De medewerking, welke tijdens de bezetting door allerlei instanties in het geheim werd verleend, liet niets te wensen over en de Hoofdinspecteur van de Rijksluchtvaartdienst, de heer van der Heyden verklaarde zich indertijd bereid de aanmaak van bepaalde vliegtuigonderdelen te controleren.
Het vliegveld is nooit door de Duitsers ontdekt. De R.A.F. heeft het evenwel direct in gebruik genomen, nadat de bevrijders doorgestoten waren naar Eindhoven. Trouwens, Engeland was in 1943 reeds geheel op de hoogte van de plannen.

De vliegtuigen
Na de bevrijding traden Harry en Joos van Kuijk  met hun ideeën naar buiten  en vertelden  in een kranteninterview in september 1945 , dat al  eind 1941 het plan rijpte, om vliegtuigen te gaan bouwen en in begin 1942  met de uitvoering van dit plan, in het geheim, was begonnen.

Het vliegtuigtype, dat het eerst alle aandacht had, was een reisvliegtuig — het zakenvliegtuig type 10.000— voor vier a vijf personen inclusief bestuurder. Zakenmensen en officiële instanties zouden hierdoor de beschikking krijgen over een snelle verplaatsingsmogelijkheid. De heren van Kuijk vertelden, dat zij tijdens de bezetting de clandestiene medewerking van verschillende officiële instanties hadden verkregen. Zo werd een accuraat model van het ontworpen toestel in de windtunnel van het Nederlands Luchtvaartlaboratorium getest en wel met buitengewone uitkomsten. Vóór de bevrijding waren de onderdelen voor het prototype praktisch gereed. Men stelde zich ten doel, direct na de bevrijding met de seriefabricage te beginnen. Op het ‘vliegveld’ stond al een ‘hangar’, die als noodfabriek dienst deed, met verschillende nevengebouwen.

Ook een twee-persoons sportvliegtuig werd ontworpen (type 100.000, afb. 3). Naast deze typen werd er verder gewerkt aan transportvliegtuigen, daar Van Kuijk ook hiervoor een grote toekomst weggelegd zag. Op een toestel met geheel nieuwe ideeën werd octrooi aangevraagd. Een 30-tons-toestel was in 1945 in een ver gevorderd stadium van uitwerking.

Het fabrieksmerk is een gestileerde havik, terwijl aan de te produceren vliegtuigen den naam ‘Havik’ zal worden gegeven (1). De ontwerpen voor de toestellen zijn gemaakt door constructeur ir. Th. J. W. van Lammeren uit Bennebroek. die vroeger aan de technische dienst van de K.L.M. verbonden was.

Na de bevrijding kwamen de heren Van Kuijk in een politieke strijd terecht met als belangrijkste en invloedrijkste partijen de reeds bestaande vliegtuigfabrieken Fokker op Schiphol en Koolhoven in Rotterdam. Uiteindelijk kreeg Van Kuijk geen opdrachten en is dit Tilburgse vliegtuigavontuur een stille dood gestorven.

Uit het tijdschrift’ Vliegwereld’ komt nog het bericht voor dat de KNVvL (Kon. Ned. Vereniging voor Luchtvaart) op 8 september 1945 in Leende een zweefvliegkamp organiseerde; ‘grenzend aan de Van Kuyk vliegtuig-industrie.’ Zie afbeelding 4.  

Andere vliegtuigbouwplannen.
Van Kuijk was niet de enige Tilburger met vliegtuigaspiraties. Die aspiraties had ook de Tilburger Frits Diepen, directeur-eigenaar van de DiFoGa (Diepen Ford Garage) in Bergen op Zoom. Hij bouwde een vliegtuig, een Difoga 421 (1e ontwerp 1942), die na de oorlog zijn eerste vlucht maakte. Omdat de ideale motor voor dit toestel niet beschikbaar was, is dit toestel gesloopt.

Met dank aan L.S., Tilburg           

(1)
De keuze viel op de naam Havik vanwege de initialen H.v.K. van de oprichter van het bedrijf, Harry van Kuijk.
Een bronzen kunstwerk, in 1959 op de Nieuwbouw aan de Ringbaan-Oost aangebracht, (zie bijgaande foto 5) verbeeldt twee gestileerde haviken, omdat ook zoon Joos bij de leiding van het bedrijf betrokken was.

Media