Louis Sparidans
Geïnspireerd door de prachtige serie ‘De Strijd’ welke sinds enkele weken te zien is op de Nederlandse TV, wil ik evenzo een stukje wijden aan de daarin onlangs genoemde Ferdinand Domela Nieuwenhuis in relatie tot Tilburg.
Even vooraf: ‘De Strijd’ bestaat uit tien delen en geeft met name de geschiedenis van de arbeider weer gedurende de afgelopen twee eeuwen. Het kijken zeker waard. De opkomst van het socialisme speelt daarbij een belangrijke rol. En Domela Nieuwenhuis wordt daarbij wel gezien als de ‘vader van het socialisme' in Nederland.
In het kort: Hij was aanvankelijk luthers predikant, maar verliet in 1879 de kerk. Als redacteur van het weekblad 'Recht voor Allen' veroordeeld wegens majesteitsschennis. In 1888 tot Tweede Kamerlid gekozen. Vroeg daar aandacht voor de grote sociale noden. Keerde zich later van de parlementaire democratie af en kwam in anarchistisch vaarwater terecht. Werd door zijn aanhangers als een soort apostel beschouwd; zijn portret hing in menig arbeiderswoning. Zijn begrafenis in Amsterdam in 1919 werd door tienduizenden arbeiders bijgewoond.
Hij werd geboren in Amsterdam in 1846, volgde het gymnasium en studeerde vervolgens theologie aan het Luthers Seminarie te Amsterdam, van 1864 tot 1868. Functioneerde daarna als evangelisch-luthers predikant tot in 1879. Brak in dat jaar met de kerk en beschouwde zich sindsdien als atheïst, anti-militarist en vrijdenker. Was geheelonthouder (dronk geen alcohol en rookte niet) en werd in 1878 vegetariër uit ethische overwegingen. Zijn breuk met de kerk kwam voort uit zijn grote onvrede met de sociale problemen in die tijd terwijl de kerk zich hiervan volledig afzijdig hield.
Hij richtte de Sociaal-Democratische Bond (de SDB) op, later overgaand in de de ‘Socialistenbond’ resp. de Sociaal-Democratische Arbeiders Partij (de SDAP). In 1893 werd hij de voorman van de anarchisten omdat hij het vertrouwen in de parlementaire sociaal-democratie volkomen had verloren. Schreef in 1910 de autobiografie ‘Van Christen tot anarchist’ en hield overal in het land spreekbeurten.
Het moge duidelijk zijn dat hij in het katholieke zuiden van die tijd stevig werd genegeerd. Zo ook in Tilburg, blijkens het pamflet dat ik aantrof bij het Regionaal Archief Tilburg. Er staat geen jaartal bij, maar ik vermoed dat het uit de beginjaren van de vorige eeuw stamt. Toen kwam daar namelijk de KAB (de Katholieke Arbeiders Beweging) van de grond, voorheen het ‘Rooms Katholiek Werkliedenverbond’, onder aanvoering van Dr. Ariëns en Dr. Schaepman (beiden R.K. priester).
Die moesten niets hebben van de socialisten. Integendeel, het was voor katholieken een ‘totaal verboden terrein’.
In mijn ogen had Domela Nieuwenhuis het in zijn tijd evenwel volledig bij het rechte eind. Tilburg heeft nog lang moeten wachten voordat de arbeiders daar het respect genoten dat ze verdienden.
Louis Sparidans
Bron: vnl. de site ‘Parlement & Politiek’
