‘IJzergieterij Piushaven’; als fabriek (1)

1 Het aanzien in het voorjaar van 2015 van het jarenlang verwaarloosde pand aan de Havendijk.Aan de zuid-oostkant van de Piushaven.

Binnenkort zal aan de Havendijk bij de Piushaven een fabriekspand uit 1900 zijn omgebouwd tot een bijzonder appartementencomplex. Maar ook de geschiedenis van dit pand is bijzonder. Allereerst was het een fabriek, vervolgens een kerk , dan een supermarkt en nu primair een appartementencomplex.

In de eerste periode van twintig jaar hebben er twee Tilburgers hun bedrijf uitgeoefend. Als eerste Jerôme van Dun (1873-1945) en daarna Jos van Zantbeek (1873-1951). De overeenkomst tussen beide heren is opmerkelijk. Geboren in 1873, zoon van een kachelsmid en hier in dit pand failliet gegaan.
Mede op basis van krantenberichten krijgen we nu een beeld van hun bedrijfsactiviteiten.

Jerôme van Dun & Co.; IJzer- koper- en metaalgieterij
In juli 1900 verschijnt er in de Tilburgsche Courant de oproep aan aannemers om in te schrijven op de bouw van een ijzer- en metaalgieterij aan de Koningshoeven. Het bestek is te koop bij architect Jos. Donders in de Poststraat.
Ook wordt er door de gemeente in augustus een hinderwetvergunning verstrekt voor het gebruik van een 18 pk gasmotor.
De aannemer voor de bouw van het pand van ca. 42 bij 22 meter, was J. de Waal en Co, met een aanneemsom van f 14.165. Een bedrag vergelijkbaar met een waarde van ca. € 185.000 nu.

In de loop van de jaren verschijnen er regelmatig artikelen in de krant over projecten waarop de gieterij heeft ingeschreven of over contracten die men kreeg. Zoals in januari 1904 het contract voor het leveren van ‘gegoten ijzeren voorwerpen’ aan de Centrale Werkplaats, het spoorwegatelier hier.
Of in december 1905 voor de levering van lantaarnpalen in Utrecht, die daar mogelijk nog steeds te bezichtigen zijn.
In november 1903 kreeg men een telefoonaansluiting met het telefoonnummer 215. Zoals op bijgaand briefhoofd van december 1906 is te zien, heeft men dus jarenlang handmatig dit telefoonnummer op de brieven vermeld.

Qua personeel had men vaak behoefte, volgens de advertenties, aan zogenaamde bramers met de toevoeging ’Alleen zij, die goed met hamer en beitel kunnen omgaan komen in aanmerking’.

In februari 1907 is het afgelopen. ‘de Commanditaire vennootschap onder de firma Jerôme van Dun & Co., gevestigd te Tilburg, ten doel hebbende het oprichten en drijven van een ijzer- en metaalgieterij en aanverwante artikelen, is met ingang van 9 februari 1907 ontbonden.’
De openbare verkoping wordt op 21 mei gehouden in ‘de concertzaal van het Café-restaurant ‘De Lindenboom’ op den Heuvel’. De Piushaven is dan nog niet gebouwd maar wel al gepland. De grond bij de gieterij kan dus nog geld opleveren. Daarom wordt bij de verkoop vermeld:
Een voor enige jaren nieuw gebouwd fabrieksgebouw staande en gelegen in de Hoeven, aan den Lagen Weg, groot 56 Aren, 54 Centiaren en behorende tot die gronden, welke voor een gedeelte voor het eventueel te graven Wilhelminakanaal kunnen worden onteigend.
Voor eventueel resterende schuldeisers van het bedrijf volgt in februari 1908 de informatie dat Jerôme van Dun in privé de enig beherend aansprakelijke vennoot is.
De bijbehorende financiële verwikkeling weerhouden de dan 35-jarige Jerôme er niet van om in oktober 1908 in het huwelijk te treden met de Tilburgse 28-jarige slagersdochter Johanna P.C.M. van Roessel.

Jos van Zantbeek en zijn N.V. Tilburgsche Verzinkerij

Al in 1911 is er sprake van een Tilburgsche Verzinkerij, gevestigd aan de (Korvelsche) Nieuwstraat.
In september 1913, krijgt deze N. V. Tilburgsche Verzinkerij, toestemming tot het oprichten van een verzinkerij, smederij en plaatwerkerij met een elektromotor en een stoomketel (op het voormalige perceel van J. van Dun) ‘aan den Hoevensche weg’.

Kort daarna, in januari 1914 krijgt men een aantrekkelijke opdracht van de Staatsmijnen in Heerlen voor de levering van ca. 5.000 meter gegalvaniseerde luchtzuigerpijpen voor een bedrag van f 20.000. Qua waarde vergelijkbaar met ca. € 210.000 nu.
> De aandeelhouders krijgen in april het verzoek om op 22 april 1914 op het kantoor te verschijnen voor de algemene aandeelhoudersvergadering.
> Op 23 juli, met de dreiging van een komende oorlog, wordt er ’s nachts ingebroken en een bedrag van f 350 ontvreemd.

Vanaf augustus 1914 tot december 1920 ontbreken vermeldingen over de verzinkerij. Dan komt de aankondiging van verkoping van machinerieën en gereedschappen wegens liquidatie. Deze vindt plaats op 15 december 1920 in café ’ l’industrie’ aan de Heuvel.
Curieus is daarbij dat naast een uitgebreid machinepark ook een voorraad van plusminus 20.000(!) gegalvaniseerde emmers te koop is van 28, 30 of 32 liter.

Bijgaande foto, met de vermelding ‘Verzinkerij’ op de gevel, is dus uit de periode 1913 tot 1920.
Met de vele duizenden militairen die in Tilburg waren gelegerd was het aantrekkelijk voor veel ondernemers om hun vrij ruime te verhuren als soldatenverblijf. Mogelijk dat ook Jos van Zantbeek zijn bedrijf daarvoor heeft verhuurd.
Maar de malaisetijd die rond 1920 ontstond heeft ook hem zijn bedrijf gekost.
Vervolgens blijft hij actief met een smederij en daarbij de handel in kachels en andere huishoudelijke artikelen op de Korvelseweg op nr. 116.
Samen met zijn kinderen en vrouw waarmee hij in 1904 was getrouwd.

Media