Frans Kense
28 Augustus.
't Was de dag, waarop de eerste geruchten de stad kwamen binnenwaaien, dat de Engelsch-Amerikaansche legers in Turnhout waren doorgedrongen, en dat reeds stoottroepen waren gesignaleerd op de wegen, naar Poppel en Baarle-Nassau met als einddoel: Tilburg. We kwamen toen reeds in geweldige spanning; we hoorden immers met het uur het kanongebulder in hevigheid toenemen; de activiteit in de lucht werd met de dag grooter en nagenoeg onafgebroken zagen we de snelle jagertjes het luchtruim doorkruisen. Maar 't bleef en bleef duren en vaak hoorden we den uitroep: "Ze komen nooit". Helaas, het duurde ook lang, velen werden pessimistisch en we zouden nog langer moeten wachten, want de legers draaiden af naar Limburg en Eindhoven, en onze hoop op directe bevrijding sloeg den bodem in.
3 September.
Nadat het vliegveld Gilze-Riien reeds op 15-8, Maria Hemelvaart, zeer zwaar was geteisterd, waarbij het dorp Hulten werd getroffen, kerk en scholen stortten ineen, werd zoo'n aanval op dezen dag herhaald en was Tilburg, evenals Breda op 15-8, bedekt met een rook- en stofmassa, alsof een zwaar onweer de stad passeerde.We zeiden: "Nou, het heeft er gespannen !". Inderdaad, als er iets grondig is vernield, dan is het wel het vliegveld Gilze-Rijen geweest .
4 September.
De Duitschers zijn vandaag begonnen aan hun groote reeks vernielingen binnen de stad. De huizen van den Heer Boïnck aan den Bredaschenweg, alsook de daar staande houten barakken werden een prooi der vlammen, en werden verder tot stukken uiteengeslagen .
Op dezen dag liepen ook de eerste geruchten over het opblazen van de spoorbrug, maar ook daarop moesten we nog lang wachten, en hoeveel inwoners hebben gedurende dien tijd niet in geweldige spanning gezeten. Immers de brug was zoo ontzettend zwaar met dynamiet geladen, dat het tot explosie brengen in 4 gedeelten zou moeten geschieden, anders bleef er in Tilburg geen ruit heel en de aangrenzende huizenblokken zouden onherroepelijk tegen den grond gaan. De geheele stad zou staan schudden, en toen de klap kwam viel alles gelukkig nog al mee, en bleef de schade beperkt.
5 September.
Een dag van groote gebeurtenissen! Majoor Boersma, de toenmalige Politiecorps-Commandant, lid van de N.S.B., nam ijlings de beenen, vertrok met de Noorderzon naar het Noorden en met hem tal van kopstukken en verantwoordelijke leiders. Het begin van den "glorierijken uittocht van de N.S.B. uit Tilburg! “ Alleen de kleine man kon blijven, maar ook de vluchtelingen zullen wel achterhaald worden!
De barakken en seinposten in het naburige Berkel vlogen de lucht in, de opslagplaatsen van vliegtuigmateriaal te Udenhout ondergingen hetzelfde lot, er werd een begin gemaakt met de vernieling van de munitie-opslagplaats te Loon op Zand en het vliegveld Gilze, voor zoover er nog het een en ander stond. Het bonkte en dreunde van je welste gedurende eenige dagen en nachten, Tilburg stond af toe te daveren en menig ruitje en ruit viel kletterend en rinkelend op den grond. Zouden ze deze vernielingen niet wat te vroeg gedaan hebben? 't Viel samen met den 2-de daagschen terugtocht van paardentractie, voetgangers en fietsen zonder banden. Alles bijeen een verwaaid stelletje. Ze gingen terug naar de Heimat, doch 't scheen tegen den wil van de Legerleiding, want aan de Duitsche grens werden ze tegengehouden en moesten opnieuw in den strijd! Maar weg waren de hangaars op 't vliegveld, weg de munitie te Loon op Zand en weg zooveel nuttige gebouwen voor de Wehrmacht !
6 September.
't Was in de morgenuren omstreeks 10 uur, dat de bevolking van de straat werd gejaagd, want de toestand was krltiek. doch even daarop verscheen de politieauto in de stad met de mededeeling, dat men niet stil mocht staan, anders werd er direct geschoten en het bijeenloopen met 5 personen was ten strengste verboden!
7 September.
Tilburg is in hevige beroering! Er was een Duitsche soldaat op 't Liinsheike vermoord; en van den dader geen spoor; later wist men wie het was, doch hij meldde zich niet en bleef ondergedoken! of was er wel een burger-dader ? Had een collega Duitscher hem per ongeluk niet getroffen? Het zal wel een onopgelost raadsel blijven !
Radio van Boxtel kwam in actie en de toenmalige burgemeester Hondius sprak met klem tot de bevolking. De dader zou en moest zich meIden binnen 3 x 24 uur, zoo niet, dan, zouden onze stadgenooten: de Heeren Dr. v. Buchem, H. v. Dooren en H. Houben worden gefusilleerd, terwijl men vooraf de weerbare mannen van 't Lijnsheike had opgejaagd, waarvan er 20 zouden worden neergeknald.
Men kan zich den angst voorstellen van de Liinsheikebewoners en de familieleden van de 3 genoemde Heeren. Die angst en spanning gedurende 3 x 24 uur was gewoonweg ondraaglijk, en geheel Tilburg leefde daarin mede. Dank zij 't optreden van autoriteiten en publiek ging ook dit onheil aan ons voorbij. "Maar pas op voor den tweeden keer", dreigde de ortskommandantur.
8 September.
De burgers waren weer eens ondeugend geweest! Ze hadden op de groote wegen spijkers gestrooid, om zoodoende de autobanden te vernielen, en waarachtig, daar waren ze ook al boos om. Zelfs midden in de nacht. pikdonker, moesten de opruimingsploegen wegen vegen en spijkers zoeken, zonder lamp en zonder licht.
En dan burgers: Ruim 't glas voor je eigen woning en de straat op, anders steken we onherroepelijk je eigen huis in brand!
Op dezen dag valt nog een zeer bijzondere mededeeling te doen nl. dat de Heeren een begin maakten met de plunderingen in de stad.
Eenige machines werden uit de Voltfabrieken medegenomen en verscheidene textielfabrieken werden finaal leeggehaald. Het kleine beetje aanwezige wol en garen werd medegevoerd naar “onbekende oorden" .
Er pufte dien dag ook een treintje over 't “Belze" lijntje, richting Turnhout. De Tommies kregen er de lucht van te pakken, een paar vlugge jagertjes doken er op neer, gooiden een partijtje projectielen ten grabbel en stil stond het treintje. Later konden de restanten worden weggesleept. Zooiets gebeurde ook bij het Wandelbosch met het zelfde resultaat.
11 September.
Vandaag hoorden we veel geweldige klappen, herhaaldelijk werden we opgeschrikt en daar vielen niet minder dan 5 kanaalbruggen ten prooi aan het oorlogsgeweld. Achtereenvolgens werden vernield de bruggen aan de Stokhasseltsche Kerkstraat, Heikantschebaan, Enschotschestraat, Oisterwijkschebaan en de betonbrug aan de Koningshoeven.
Te Baarle Nassau liet men een gedeelte van de spoorlijnen nabij het station de lucht in vliegen.
15 September.
Het station, de ambachtsschool en de Noordstraat moesten het heden ontgelden. Er vielen door verschillende bommen van klein kaliber en er werd gemitrailleerd, met gevolg dat er heel wat schade werd aangebracht en waarbij helaas ook twee slachtoffers vielen.
16 September.
Op dezen Zaterdag gebeurden er ook verschillende dingen, welke vernoemenswaard zijn. Te Udenhout werd een munitietrein gemitrailleerd, wat heel wat stagnatie teweeg bracht. Kaatsheuvel werd door vliegtuigen bestookt en de hoofdverkeersweg aldaar had veel te lijden.
Erger was het te Oisterwijk. Ook daar werd bij het station een munitietrein in brand geschoten, met noodlottig gevolg echter, dat een 24-tal huizen langs de spoorbaan een prooi der vlammen werden. God zij dank vielen hier geen slachtoffers, maar tal van huishoudens waren dakloos, en de glasschade in Oisterwijk was zeer aanzienlijk.
De bewoners rondom de vernielde bruggen werden vandaag ten deele geëvacueerd, daar er ter plaatse gevechtshandelingen te verwachten waren.
- - -
Uit het dagboek ‘Tilburg’s donkere dagen in 1944’ van P.G. Joosen; geboren in 1898 in Geertruidenberg en overleden in De Haag in 1949.
Gedurende zijn leven is hij rijkstelegrafist, journalist en boekhouder geweest.
Tilburg Wiki:
