Anton van de Wiel
- Datering van de gebeurtenis: plm. 1900
In de Bossche Schepenprotocollen vinden we in het jaar 1350, nu zowat 660 jaar geleden de vermelding: "In villa de Corvelle", dus "In het dorp Korvel". Bijna een eeuw later lezen we over een "heertganck Corfel". Het Korvelplein werd in 1433 "die Hovel, en in 1450 "die Plaets" genoemd. Beide zijn namen die ook elders voor een wooncentrum gebruikt zijn.
Het Korvelplein was, zoals meer Tilburgse kernen, een zogenaamde "Frankische Driehoek". Mogelijk is de plaatsnaam afgeleid van "Korve Loo", waarbij "Korve"duidt op biezen vlechtwerk. De driehoekige nederzetting werd, met het oog op het vee, namelijk afgesloten met hekken van vlechtwerk.. En "Loo"duidt op de ontginningskern, die de oorsprong van de nederzetting was.
In 1850 werd Korvel een zelfstandige katholieke parochie ! Dat was in het Roomse Tilburg van toen niet niks. En de parochie kreeg ook een kerk......alleen een toren, dat zat er niet meer in. En dus ontstond er, volgens de beste Tilburgse traditie een spotrijm: "Errum Körvel, zonder örgel, errum ras, zonder gas, zonder toren, van Van Dooren !" (Van Dooren was de eerste pastoor).
Die eerste kerk, hoe bescheiden ook, deed dienst tot 1924, toen de nieuwe kerk van de architect Eduard Cuijpers in gebruik werd genomen.
Mgr. Zwijsen haalde intussen de Capucijnen naar Korvel, die kregen een eigen kerk en klooster in 1882. Daarvoor was er een perceel grond, genaamd "Molenzicht", aangekocht in de "Korvelse Schijf". Men kon van daar uit kijken op de Korvelse molen.
Op de kiosk naast de parochiekerk werd zondags muziek gemaakt en veel Tilburgers en Goirlenaren wandelden daarom voor hun zondagse ontspanning op hun gemak naar Korvel, en legden onderweg even aan bij "Therus van Boxtel".
Het kleurrijkste deel van het Korvelse volk woonde in het "Körvels huukske", "Klein Oel" en de Paddewaaikes".Daar zaten ze lekker dicht bij het veld en de verleiding om een haas of een konijn te strikken was voor "dit soort volk" groot ! Maar dan wel oppassen voor "de Pui" (Van Puijenbroek van de Rijksveldwacht).
Maar smokkelen van suiker en zout was ook lucratief. Gesmokkeld werd er naar Aarle en Maarle ("Aol en Maol"), Poppel en Weelde. De "prutsmadam"waarschuwde, in code, de smokkelaars als er onraad dreigde. Dan stond ze aan de deur om haar kat te roepen:"Poetje, poetje, Poetje"......
Tenminste als het waar is. In een ander verslag uit die tijd werd de kat door kwajongens de boom ingejaagd, waarop niet de prutsmadam, maar Jaans Kleverens met de lokroep "Poetje, Poetje, Poetje"vergeefs de kat probeerde terug te lokken......Hoe langer het geleden is, hoe kleurrijker een goed Tilburgs verhaal kan worden ! Jaans Kleverens leurde in de stad met lucifers, schoenveters, pleisters en schoensmeer.
Er was een "kretshöske", een quarantaine- en leprozenhuisje, dat nog uit de Franse tijd dateerde. Daar werden ook lijders aan schurft behandeld. Er moet een Tilburgs gezegde geweest zijn, volgens welke "krets en schurft eender is".
Dat kretshuis werd, op een gegeven ogenblik, verbouwd tot twee arbeiderswoningen. En volgens onze informatie zou Jaans Kleverens in het ene en de prutsmadam in het andere huisje gewoond hebben. "Twee goei bij mekaar" zeggen ze in Tilburg dan. Op de Berkdijk hadde ook nog zo iemand, namelijk Anneke Zwartgat.
Reeds op de kaarten uit 1759 - 1760 stond het tracé van de Korvelseweg aangegeven als een met bomen omzoomde hoofdweg. Toen was deze straat de hoofdverbinding geworden met de buurten Kerk en Heuvel. De Nieuwstraat heette tot in de 19e eeuw de "Korvelse Kerkpad" en kwam uit op de Oude Dijk, ook een kerkpad.
In de eerste helft van de 19e eeuw werd het boerenelement op Korvel verdrongen door industrie en ambacht. Op het Korvelplein woonden toen wevers en werklui. Er was de fabriek van Diepen c.s. die in 1871 overging in handen van Van Dooren en Dams. Een eeuw later, in 1977 werd de fabriek gesloopt. Er waren een paar kleine leerlooierijen, waarvan één, dat van de familie Van Arendonk, behoorlijk zou uitgroeien.
De bestrating van de Korvelseweg vond plaats in 1828. Er zou, volgens het wegenplan van Willem I een weg komen van het eiland Tholen naar Grave. In 1821 viel het besluit om de weg over Tilburg te laten lopen. Maar tot verdriet van de fabrikanten Diepen en Jellinghaus, liep de weg niet over Korvel, maar in een rechte lijn vanaf de Heuvelstraat westwaarts, richting Breda. Een verzoekschrift om de weg over Korvel de doen lopen, werd door 180 mensen van Korvel getekend.
Nee, hoor ! Maar de gemeenteraad ging ermee akkoord dat een derde van de kosten van een verharde weg tussen de fabriek op Korvel en de grote weg vergoed zou worden. Zo kreeg Korvel zijn verharde weg door het Haringseind naar de Zomerstraat. En van 1907 tot 1934 had Korvel een echte tramlijn van de Heuvel naar Goirle en Hilvarenbeek, en zo diep België in als men maar wilde.
Maar over het Haringseind gesproken......Is daar ooit haring gevangen ? Nee. Maar de Bovenmoerdijkse ambtenaren die hier ooit de dienst uitmaakten, hebben het onverstaanbare gebrabbel van de inboorlingen hier, helemaal verkeerd vertaald. Herdgangsend, een waterloop die richting Moerenburg en Oisterwijk kabbelde, hebben ze vertaald als:" Herringsend". En in het ABN is dat Haringseind...........
Ik wens oe allemaal een schone vakantie.
Anton van de Wiel
Bron: vrij bewerkt naar Het Nieuwsblad van het Zuiden van 9 oktober, 11 november en 8 december 1971, 17 en 25 oktober 1985, 18 april 1991.
De afbeeldingen: 1. De oude kerk, 1920. 2. De nieuwe kerk, 1925 3. Korvelplein 1900.
4. Korvelplein 1940. 5. Berkdijksestraat 1957. 6. Aquarel Hooistraat, Korvel.
7. Van Dooren en Dams. 8. Vaten van brouwerij De Posthoorn.
