Louis Sparidans
- Datering van de gebeurtenis: 1908 - 1930 - 1973
Ongeveer een halfjaar geleden, plaatste ik op het GvT een bijdrage over de 'Broekhovense middenstand in de jaren vijftig' (van de vorige eeuw). Aanleiding hiertoe was de vondst van een aantal spaarkaarten (tussen 'mijn rommel op zolder') met spaarzegeltjes uit die tijd, o.a. van André van Hilst.
'André van Hilst' zullen sommigen zich afvragen. Wie of wat is dat?
Onlangs ben ik benaderd door Marius van Loon, een amateur-historicus, die bezig is de hele geschiedenis van André van Hilst te documenteren. Ik heb zijn werk mogen inzien. Met zijn toestemming ontleen ik hieraan het volgende.
André van Hilst, ook bekend onder de naam AVEHA, was een grootgrutter (kruideniersbedrijf) met in de jaren vijftig/zestig (van de twintigste eeuw) niet minder dan 16 (!) winkels in Tilburg. Van oorsprong afkomstig uit Waalwijk, opende hij al op 5 februari 1930 zijn eerste winkel in Tilburg. Zijn negende winkel op rij, na Waalwijk (4), Sprang-Capelle, Kaatsheuvel, Geertruidenberg en Made.
Deze eerste Tilburgse winkel was gevestigd aan het Molenplein (hoek Veldhovenstraat) nadien Veldhovenplein genoemd. De Tilburgsche Courant schreef op die dag: “
Waar hier alles uit de eerste hand op de beurs en rechtstreeks van de fabriek wordt
aangekocht kan zij tegen uiterste lage prijzen brengen welke onze huismoeders
wel te pas komt."
Spoedig volgden er meer winkels in Tilburg (in alfabetische volgorde): Bernardusplein, Bisschop Zwijsenstraat (1953), Burg. v.d. Mortelplein, Gildestraat, Goirkestraat (1953), Groeseindstraat, J.P. Coenstraat, Koestraat (1953), Korvelseweg (1931), idem (1953), hoek Markt/Heuvelstraat, Missionarisstraat, Oerlestraat, Piusstraat, Pijlijzerstraat en Wagnerplein.
Marius van Loon beschrijft mooi de terughoudendheid die er bij het concern in de jaren vijftig bestond om over te schakelen van bedieningswinkels naar het zelfbedieningssysteem (supermarkt-systeem). Het hele 'machtsevenwicht' zou gaan veranderen, dacht men. Men was ingesteld op het leveren van service. Alle klanten werden persoonlijk bediend en alles werd nog met de hand afgewogen en op verzoek thuisbezorgd.
Klanten kwamen destijds ook nog met lege flessen, bijvoorbeeld voor maggi en azijn, die het personeel dan opnieuw vulden. Zachte zeep (groene zeep) werd nog gewoon in vetvrij papier verpakt en meegegeven. De vleeswaren waren toen nog niet gekoeld en gingen 's nachts in de kelder. De snijmachine werd nog met de hand gedraaid. Ook kwamen er klanten met ham van thuis die het personeel dan voor hen sneed, "voor niets".
De winkelier was bang zijn waardigheid te verliezen en daardoor zijn plaats achter de toonbank te moeten opgeven om achter de schermen te moeten gaan werken. Het beroep van kruidenier zou devalueren, omdat de advisering van de klanten en het persoonlijke contact voor een groot deel weg zouden vallen. Verder maakte de onbekendheid met de nieuwe verkoopmethode de winkelier onzeker.
De kruidenier dacht ook dat het zelfbedieningssysteem zou leiden tot hebzucht en diefstal. Daarbij was men van mening, dat de huisvrouw het advies van een deskundige zou missen en bezwaar zou maken tegen het wegvallen van de bezorgservice en de kredietverlening. Ja, 'het kopen op de lat' kwam toen nog veelvuldig voor.
Toch legde ook André van Hilst zich uiteindelijk bij de overschakeling neer. De concurrent (zoals Albert Heijn) deed het immers ook, behalve aanvankelijk (ook) de Gruyter. Dat het daarmee niet goed afliep is algemeen bekend.
Op zijn hoogtepunt had André van Hilst meer dan 50 winkels in heel Nederland met ca. 350 'man' personeel. Er valt uiteraard nog veel meer over te vertellen maar dat valt buiten het bestek van het GvT. Begonnen in Waalwijk in 1908 (voortkomend uit de Noordbrabantsche Winkelvereeniging) werd 'de hele boel' in 1973 overgenomen door de Edah.
Marius van Loon is erg blij dat ik hem mijn (bijna volle) spaarkaart (zie afb. 3 en 4) heb geschonken, zo mailde hij me pas nog. Op afb. 2 de winkel op de hoek van de Markt/Heuvelstraat in 1962 (via BeeldOnline van het RAT).
Louis Sparidans
Verdere afbeeldingen (via Marius van Loon verkregen): de winkel aan het Molenplein c.q. Veldhovenplein (afb. 5), Bisschop Zwijsenstraat (afb. 6), Groeseindstraat (afb. 7).
Alsook de interieurs van de winkels aan achtereenvolgens het Burg. v.d. Mortelplein, Gildestraat en drie van die aan de Piusstraat (afb. 8 t/m 12).
